ارسالها: 9253
#171
Posted: 4 Feb 2014 16:28
ارگ حکومتی طبس
screen shot software
ارگ طبس ( كهن دژ) از بناهای تاریخی این شهر است كه قدمت آن به بیش از ١٠٠٠ سال پیش بر می گردد. در بعضی از كتابها از جمله فتوح البلدان كه در قرن سوم هجری قمری تالیف شده است اشاره هایی به حصار یا دژ طبس شده است. ناصر خسرو" نیز در سال ٤٤٤ ه.ق. از طبس بازدید بعمل آورده و مدت ١٧ روز میهمان امیر گیلكی بن محمد بوده است و در سفرنامه اش طبس را توصیف نموده و اشاراتی نیز به وضعیت امنیت و وجود دژ در طبس نموده است. این ارگ در طول تاریخ و در مقاطع مختلف دچار حوادث و آسیب هایی گردیده و بنابراین بارها مرمت گردیده است. یكی از این تعمیرها در سال ١٢١٦ هجری قمری اتفاق افتاده كه تا چند دهه قبل سنگ نوشته آن بر سردر ارگ نصب بوده است كه در این شعر از ارگ طبس به ارگ كهن نام برده شده و مبین قدمت آن می باشد. در سال ١٢٩٢ هجری قمری و در زمان عمادالملك حاكم طبس، بار دیگر ارگ طبس مورد مرمت قرار می گیرد.در دهه های گذشته و قبل از زلزله تنها ساكن ارگ، مرد تنها و فقیری بوده به نام آق سید علی میرزا كه با كمك و مساعدت بازدید كنندگان از ارگ، زندگی می كرده و آق سید علی میرزا در زلزله شهریور ٥٧ همراه با ارگ به خاطره ها پیوست. این بنا تاریخی در زلزله سال ٥٧ ویران شد و در دهه گذشته میراث فرهنگی اقداماتی را جهت احیاء و مرمت این بنای تاریخی آغاز نمود ، بطوریكه از بسیاری از قسمت ها آوار برداری شد و دالان ها و دیوارهایی از ارگ مجددا پدیدار گشت. در همین زمان و در طی كاوش پیكر آق سید علی میرزا در حالی كه با گذشت قریب به ٢٠ سال از زلزله، هنوز بقایای پیكر وی سالم بود پیدا شد. وی را در محل ارگ به خاك سپردند و اتاقكی را بر مقبره اش بنا نمودند و حالا آقا سید علی میرزا دیگر جزئی از تاریخ ارگ شده است. لازم به ذكر است این بنای تاریخی در شهر طبس – میدان امام (ره) – میدان واعظ طبسی – خیابان واعظ – ارگ (كهن دژ) واقع شده است
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#172
Posted: 4 Feb 2014 16:30
آدرس :طبس – میدان امام (ره) – میدان واعظ طبسی – خیابان واعظ – ارگ (كهن دژ)
این ارگ در طول تاریخ و در مقاطع مختلف دچار حوادث و آسیب‌هایی شده كه
به همین دلیل بارها مورد مرمت قرار گرفته است. از جمله
بوسیله میر حسنخان بسال 1216 قمری توسعه داده شده و دارای 6
برج بوده كه یكی معروف به برج نادر میرزا است، وجه تسمیه این برج بخاطر زندانی شدن نادرمیرزا درآن بامر میر حسن خان بوده است.
طبس سه قلعه داشته است :الف – ارگ ب – حصار شهر ج – قلعه‌ای
بنام قلعه باغ كه از بین رفته است.
ارگ طبس دارای سنگ لوحی است، متن سنگ چنین است.
(لی خمسهالفی بهم حرالو بالحاطمه المصطفی و المرتضی و ابناهما
و الفاطمه)
امیر عرب داور كامیاب در ایام خان جلالت ماب
محمد حسن خان و الانژاد بلندی ده كاخ انصاف وداد
به حلیتش جست‌وجه حسن بشهر طبس بود ارگ كهن
به زر كرد این قلعه را ابتیاع بفتوای حكام شرع مطاع
پس آنگونه بتعبیر پرداخت چست به ملیكتش چون در آمد درست
كز آن گشت این قلعه محكم چون كوه بناها در آن یافت فر و شكوه
دو مصراع بر آورد كلك رفیع پی سال تاریخ حصن منیع
بود نام نیكش به دهر آشكار بود تا حصار جهان را مدار
فی سنه 1216 قمری
همان طور كه اشاره شد یكی از این تعمیرها در سال ۱۲۱۶ ه.ق اتفاق افتاده كه تا چند دهه قبل سنگ نوشته آن بر سردر ارگ نصب بوده
است. در این شعر از ارگ طبس به ارگ كهن نام برده شده مه مبین
قدمت آن می باشد.در سال ۱۲۹۲ ه.ق. ودر زمان عمادالملك حاكم
طبس ، بار دیگر ارگ طبس مورد مرمت قرار می گیرد.اما آخرین بقایای
آن در زلزله سال 1357 طبس به تلی از خاك مبدل شد.
مشهور است كه این ارگ راههای زیرزمینی بزرگی به خارج از قلعه شهر
داشته كه سواری با اسب از داخل آنها عبور می‌كرده است.
معروف است كه نادرشاه افشار، هفت دیگ طلا كه حاصل لشگركشی وی
به هندوستان بوده است را در ارگ طبس پنهان كرده است.
ناصر خسرو در سال ۴۴۴ ه.ق. از طبس بازدید بعمل آورده و مدت ۱۷ روز
میهمان امیر گیلكی بن محمد بوده است و در سفرنامه اش طبس را توصیف
نموده و اشاراتی نیز به وضعیت امنیت و وجود دژ در طبس نموده. فن پوزردر
سال ۱۶۲۱ میلادی آن را می بیند بعنوان قلعه سلطنتی از آن یاد می كند.
در بعضی از كتابها اشاره هایی به حصار یا دژ طبس شده از جمله فتوح
البلدان كه در قرن سوم هجری قمری تالیف شده. است.
نمایی از یکی از ورودیهای ارگ عمومی طبس – ارتفاع دیوار های ارگ حدود 15 متر – عکاس : سون هدین جهانگرد سوئدی 1283 هجری شمسی
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#173
Posted: 4 Feb 2014 16:40
screen shot capture
امیرمحمدحسنخان طبسی، فرزند علی مردان‌خان عرب زنگوئی (از اعراب شیبانی) حاکم تون (فردوس) و طبس، از امرای خراسان بود که پس از برادرش امیر محمدخان به حکومت رسید و حکمرانی او با اواخر حکومت لطفعلی خان زند و به حکومت رسیدن محمدخان قاجار مقارن بود.
لطفعلی خان برای احیای حکومت از دست رفته خود تنها به حمایت حسنخان امید داشت و به همین منظور در سال 1206 هجری قمری از راه «لوط چهل پایه» به طبس رفت و به امیرحسنخان پناه برد.
چندی بعد لطفعلی خان به کمک امیرحسنخان یزد و ابرکوه را تصرف کرد و دارابجرد را به محاصره خود درآورد، اما شکست خورد و به طبس بازگشت.
امیرحسنخان بعدها در شمار ملازمان محمدخان قاجار درآمد و در سال 1232 هجری قمری به همراه حسن‌علی میرزا شجاع‌السلطنه، والی خراسان در فتح هرات و سرکوبی فیروزالدین میرزا حاکم هرات شرکت داشت.
در سال 1233 هجری قمری که فتح‌خان، وزیر شاه محمود – پادشاه افغانستان – با 30 هزار سوار از هرات به سمت مشهد رهسپار شد، محمدخان قرایی و جمعی دیگر از خوانین خراسان به دلیل نارضایتی از دولت به او پیوستند.
در این دوران امیرحسنخان به دولت متبوع وفادار ماند و در جنگ با فتح‌خان، از سرداران مهم شجاع‌السلطنه بود و به واسطه وفاداری ملقب به وکیل خراسان شد.
امیرمحمد حسن خان در سال 1235 هجری قمری درگذشت.
از وی ابنیه و آثار خیری در طبس و گناباد باقی مانده و از اقداماتش خرید و بازسازی قلعه‌ای قدیمی مشهور به ارگ طبس به عنوان مقر حکومت بوده است.
از امیرمحمد حسنخان وقفنامه‌ای به سال 1234 هجری قمری باقی مانده که اصل آن در دست نیست اما سوادی از آن در اداره اوقاف شهرستان طبس موجود است که در حاشیه آن «السواد مطابق لاصله الاصیل، حرره المذنب نعمت الله» مرقوم شده است.
وقفنامه با عبارت «هوالواقف»، حمد و ستایش خداوند، صلوات بر رسول خدا و ائمه معصومین و سنت حسنه وقف شروع شده و سپس ستایش واقف محمد حسنخان طبسی و مادرش زیب النساء، دختر امیر معصوم‌خان عرب خزیمه که در حضور جمعی از علما، فضلای سادات، اعزه، اعیان و کدخدایان قصبه طبس گیلکی، املاکی را بر اولاد و اجداد خود نسل بعد نسل بر مدرسه‌ای در قصبه طبس برای طلاب علوم دینیه، تعزیت سیدالشهدا، اطعام صلحا و فقرا در ماه رمضان، حقوق طلبه علم طب از طایفه زنگویی و سنجاب رودیف مصارف حمامات، بازار و حصار طبس که از ابنیه وی است، حقوق عمله موقوفات، تعمیر شکست و ریخت و روشنایی اماکن موقوفه و بر اطعام مسکن‌ها در نوروز و عید غدیر وقف کرده است.
صورت موقوفات شامل باغات، مزارع، قنات، قریه و اراضی در طبس و قریه فهالج، کریت، جوخواه، حوزعلیا، رقد، بشرویه، دستجردان، سنجاب‌رود، تون و جنابد است و در آخر شروطی را بر دوام و تولیت وقف ذکر کرده که در تاریخ 1234 هجری قمری به عربی درآمده است.
در انتهای این وقفنامه حاشیه‌ای در سال 1250 توسط آخوند ملامحمد اسماعیل سرحدی نوشته شده است.
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#174
Posted: 4 Feb 2014 16:44
آبشار تفتو taftoo Cascade
free jpeg images
بعد از 5 کیلومتر از روستای جدید اصفهک و پس از عبور از سد انحرافی بتنی و در پایاب سد کریت به منطقه بکر و آبشاری زیبا بنام تفتو می رسیم
در پشت این آبشار بسیار زیبا حفره ای زیبا به ابعاد حدودا 2*2 قرار داردکه توسط قندیلهای آهکی تزیین گشته است.
در این محدوده نیز سوسمار هایی چون سگ مار و بزغاله ماز دیده شده است.
بهتر است جهت دیدن این آبشار زیبا بدلیل عبور از نردبان سد انحرافی از آوردن کودکان و افراد ناآشنا حتما خودداری گردد. و همچنین ادامه مسیر به طرف پای سد کریت بدلیل وجود حوضچه های عمیق آب و صعب العبور بودن آن خودداری گردد.
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#175
Posted: 4 Feb 2014 16:48
روستای نایبند(ماسوله کویر), Nayband Village
free photo hosting
بیشتر کسانی که از جاده بین المللی طبس- راور عبور کرده اند، حتما با منطقه سبزی که در پناه کوههای کم ارتفاع نای بند جای گرفته است، آشنایی دارند. زندگی در این جزیره سبز سالهاست به یمن آب جاری از قناتهایش که بهشتی را در دل کویر خشک لوت پدید آورده است، جریان دارد و مدتهاست که دیگر کسی آن را به یاد نمی آورد. آرک نویز سعی کرده است تا در این مقاله، معرفی کوتاهی از روستا و معماری هیجان انگیز آن داشته باشد.
موقعیت اقلیمی و جغرافیایی:
روستای نای بند در جنوب شهرستان طبس، در کنار جاده طبس- راور و تابع دهستان کویر با 105 کیلومتر فاصله از مرکز دهستان، روستای زنوغان، و 134 کیلومتر فاصله با نزدیکترین شهر، دیهوک، واقع شده است. تابستانهای بسیار گرم و آفتابی و زمستانهای معتدل به همراه وجود قنات ها وچشمه هایی که آب مورد نیاز روستا را تامین میکند، باعث می گردد اراضی این روستا همواره قابل کشت باشد. از درختان و گیاهانی که در این روستا به عمل می آیند انواع مرکبات، نخل، توت وانواع محصولاتی نظیرگندم، جو، سبزیجات و حبوباتی است که بیشتر برای تامین نیازهای عمومی خانوارها کشت می شوند.
محیط کالبدی و خصوصیات معماری ابنیه روستا:
بافت و نحوه استقرار ابنیه روستا که ساخت کالبدی ماسوله و ابیانه را در ذهن تداعی میکند، بر روی صخره سنگ بزرگی در دامنه کوههای نای بند و به صورت کاملا ارگانیک شکل گرفته و غالبا 2 طبقه هستند. بیشتر خانه ها دارای حد و مرز مشخصی نیستند و اغلب در استفاده از بسیاری فضاها نظیر: تنور خانه، توالت، آغل و فضاهای ورودی و حیاط مالکیت اشتراکی دارند.
بسیاری از کوچه های روستا سرپوشیده و به شکل ساباط اند. سکویی برای نشستن نیز در آن به چشم میخورد که ظاهرا به عنوان فضای جمعی استفاده می گردد. هیچ انتظام خاصی در شکل گیری محلات یا کوچه های روستا وجود ندارد و بافت روستا از شیب طبیعی زمین پیروی می کند.
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#176
Posted: 4 Feb 2014 16:56
screencast
عمده ترین مصالح مورد استفاده در ساختمانهای این روستا، خشت و کاهگلی است که به سبب استفاده از شن های تیره رنگ این نواحی ، خاکستری رنگ می باشند. از سنگ نیز به عنوان کرسی چینی و نوعی تحکیم در ابتدای دیوارها استفاده شده است. استفاده از سازه های مختلفی در ساخت منازل این روستا مرسوم است. برای پوشاندن سقف خانه ها، تیرهایی از جنس تنه نخل و پوششی از برگ درخت خرما، در بسیاری از منازل دیده می شود ولی استفاده از طاق و قوس نیز در بناهای اعیانی کاربرد داشته و در بهترین حالت، تذهیب یا یک نقاشی ساده زینت بخش سقف اتاق می گردد.
به علت صخره ای بودن بستر روستا امکان گود برداری و حفر چاه وجود ندارد به همین علت، توالت های دو طبقه در این منطقه مرسوم است. طبقه اول این توالت ها با 50 تا 1 متر ارتفاع به عنوان انباره ای برای فاضلاب ساخته می گردد که در هنگام پر شدن انبـاره، با مخلوط کردن خاک و فاضلاب، از آن در مزارع اطراف استفاده می کنند.
یکی دیگر از مشخصه های بناهای این روستا، استفاده گسترده از کنگره های مثلثی شکل در نماها و جداره های ساختمانها می باشد. این کنگره ها که غالبا در جبهه های شرقی و جنوبی به وفور دیده می شوند، فرم خاصی از بادگیر بوده که در جهت بادهای مطلوب روستا ساخته شده و همچنین به عنوان فیلتری در برابر بادهای همراه با شن عمل می نماید. استفاده ازدیوارهای ضخیم خشتی با کمترین مقدار بازشو علارغم کاهش استفاده از نور طبیعی روز، باعث کاهش تبادل حرارتی ساختمانها و در نتیجه نوعی همسازی با اقلیم می گردد.
با وجود طوفاهای شن و بارانهای موسمی شدیدی که مهمترین عامل فرسایش و تخریب روستا به حساب می آید و نیز مهاجرت عده زیادی از اهالی، این روستا هنوز مسکونی بوده وبا توسعه آن، بناهای جدیدی در قسمت شمال آن ساخته شده است
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#177
Posted: 4 Feb 2014 17:01
رسم کامیونداران نایبندی
در نایبند اکثر مردان کامیوندارند. هنگامیکه فرزند پسری در این روستا بدنیا بیاید . پس از تحصیل ، در کنار یکی از کامیونداران آموزش میبیند و پس از اخذ تصدیق در 25 سالگی همه کامیونداران در تاریخ خاصی در روستا تجمع کرده و هرکدام مبلغی را جهت خرید یک کامیون اختصاص و برای این پسر یک کامیون تهیه میکنند .
windows 7 screen shot
آبگرم معدنی دیگ رستم
در کنار جاده درختان خرما را مشاهده می کنیم که بصورت خود رو و گروهی روییده اند. از تپه مشرف بر این مکان چشمه ای جوشان جاریست که آب گرم دیگ رستم است. چشمه ای کوچک که رنگ زرد اطراف محل جوشش ان و مسیر آب به پاین دست تمامی برنگ زرد می باشد که حاکی از گوگردی بودن آب آن است. درجه حرارات آن بسیار بالا و در محل خود چشمه در آستانه جوشیدن است. پس از طی حدود ۲۰۰ متر آب به داخل استخری هداست می شود که گویا بوسیله نیروی انتظامی که در محل پاسگاه نیز دارد بنا شده است. طی این مسیر آب کمی از گرمای خود را از دست می دهد و در محل استخر حرارت آن بحدی است که می توان در داخل آب شنا کرد.
به علت حرارت و املاحی که این آب دارد از آن برای رفع دردهای رمایسمی و آب درمانی استفاده می شود. مسافرینی که مسیر کرمان به مشهد و بالعکس را طی می کنند با کمی توقف و استراحت در این مکان می توانند از این استخر نیز استفاده نمایند. هماکنون این امکان تنها برای آقایان فراهم می باشد.
در نزدیکی این چشمه و در داخل کویر منطقه وسیعی پوشیده از سنگهای آتشفشانی است که در سفرنامه های جهانگردان نیز به آن اشاره شده است
فاصله از طبس : ۲۴۰ کیلومتر
آدرس : جاده طبس – دیهوک – راور ( بعد از روستای نای بند و به فاصله ۱۰ کیلومتر بسمت راور- در این محل پاسگاه نیروی انتظامی مشخص است)
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#178
Posted: 4 Feb 2014 17:05
تصاویری از روستای نایبند(ماسوله کویر), Nayband Village
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#179
Posted: 4 Feb 2014 17:33
سد تاریخی کریت korit Historic dam
green shot
یکی از جاذبه های زیبای منحصر به فرد تاریخی روستای کریت ، بند کریت یا همان سد تاریخی کریت است . نکته جالب قابل تأمل این است که این بند تاریخی در زلزله ویرانگر 7.4 ریشتری سال 1357 طبس آسیب ندید و کارشناسان بین المللی سدهای بزرگ، احداث بند کریت را شگفت آورترین دستاورد بشر در قرون وسطی نامیده اند
سد قوسی كریت در نزدیكی طبس كه در حدود ۷ قرن پیش، با ارتفاع 60 متر تا اوایل قرن بیستم بلندترین سد جهان بود.و می‌تواند به عنوان یك نمونه عالی مهندسی ارزش غریزی و طراحی و ساخت بهینه سد، الهام دهنده مهندسین آب در سراسر جهان باشد كه مهمترین چالش‌های بشر در قرن بیست ویكم را در پیش رو دارند
بلندترین سد جهان برای 550 سال
سد كریت در یك درة بسیار تنگ، در یك منطقه كوهستانی در 30 كیلومتری كویر نمك در سال 730 شمسی احداث گردید. این سد قوسی ـ وزنی كه در 42 كیلومتری طبس قرار دارد، به خاطر ارتفاع استثنایی 60 متر كه تا اوایل قرن بیستم یك ركورد جهانی محسوب می‌گردید، قابل تأمل می‌باشد. طول تاج تنها 80 درصد ارتفاع سد و ضخامت آن 2/1 متر می‌باشد. برخلاف سدهای وزنی شیب پایین دست قائم و شیب بالا دست آن مایل می باشد. این مسئله ظاهراً به علت صعوبت دسترسی به پایین دست سد می‌باشد. مانند دیگر سدهای ایران مصالح سد، سنگ و ساروج (تركیبی از آهك، خاك رس، خاكستر و آب) است. این مصالح به ساروج خصوصیاتی مشابه خاكسترهای آتشفشانی می‌دهند. آجرهای مربعی شكل به ابعاد 37 سانتیمتر در آخرین مرحلة احداث حدود 150 سال پیش مورد استفاده قرار گرفت 1994) (Schnitter, (Gobolt, 1973) . این سد آب رودخانه كریت را برای مزارع روستایی كریت تنظیم نموده است. این روستا در 26 كیلومتری پایین دست محل سد قرار دارد. بعد از سد، رودخانه از یك دره تنگ به طول 5 كیلومتر عبور می‌كند و سپس وارد دشت می‌شود. قبل از آنكه یك جاده دسترسی به طول 13 كیلومتر در سال 1375 احداث شود، بیش از 10 ساعت كوهنوردی برای رسیدن به ساختگاه سد لازم بود؛ بنابراین كلیه مصالح لازم در محل سد تهیه می‌گردید. یك چشمه كه دارای آب دائمی است منبع اصلی تأمین آب در حین احداث بوده است. آهك در محل تولید شده و به نظر می‌رسد كه حتی غذا هم عمدتاً به وسیله شكار تأمین می‌گردیده است. دره به خصوص در نیمه پایین بسیار تنگ است(عرض دره در بستر رودخانه 2 متر می‌باشد). یك دره بسیار تنگ، با دسترسی سخت برای 5 كیلومتر در پایین دست ادامه می‌یابد و درست در بالا دست محل ساختگاه سد قدیمی دره باز می‌شود؛ سد جدید پیشنهادی به ارتفاع 87 در 10 متری بالا دست سد، دارای طول تاجی معادل 193 متر است؛ در حالی كه طول تاج سد قدیمی 50 متر می باشد. زمین شناسی ساختگاه در رابطه با پایداری و آب بندی ـ مخزن همانطوری كه تجربه 650 سال بهره برداری از سد نشان می دهد ـ رضایت بخش بوده است. مطالعات اخیر نیز محل احداث سد قدیمی را به عنوان بهترین ساختگاه برگزیده است. این امر نشان می‌دهد كه تمامی ساختگاهای مناسب شناسایی و بدقت مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته بودند. رسوب كم رودخانه كه قسمت عمده آب آن از چشمه تامین می‌شد، نیز از مزایای مهم ساختگاه است
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
ارسالها: 9253
#180
Posted: 4 Feb 2014 17:36
image hosting above 5 mb
درس هایی از سد كریت رودخانه كریت منبع عمده تأمین آب برای روستای كریت است ( در حقیقت نام رودخانه از روستا گرفته شده است ).
آورد سالانه رودخانه 8 م م م در محل سد و 5/9 م م م در محل ورود به دشت می باشد. این دهكده در نزدیكی مرز كویر نمك قرار گرفته و واضح است كه آب در این منطقه دارای ارزش حیاتی است. احداث سد به حكومت مغولان در ایران نسبت داده می شود؛ ولی با توجه به دور افتادگی منطقه طبس، به نظر می‌رسد كه مهاجرت در اثر كشتارهای مشهور مغولان در شهرهای بزرگ و نیاز به آب بیشتر، انگیزه و تخصص لازم برای احداث بزرگترین دستاورد بشر در سد سازی در قرون وسطی را ایجاد نموده است. در این رابطه بایستی به این مسئله اشاره نمود كه مغولان بسیاری از سدها و ابینه‌های مهم آبی را تخریب نمودند و با طرح‌ریزی چنین بنای آبی عظیمی بسیار فاصله داشتند. به علاوه از زمان احداث، مردم دهكده كریت انحصاراً مسئولیت مرمت، نگهداری و بهره‌برداری از سد را به عهده داشتند. به علت تكنولوژی ابتدایی قرن سیزدهم، سازندگان ژرف بین و با فراست سد كریت، مجبور بودند با تكیه بر خلاقیت و نوآوری خود ساخت این دستاورد مهم در سد سازی را به انجام برسانند.
3-1 انحراف رودخانه در هنگام احداث به منظور اجتناب از احداث تونل انحراف (كه در آن زمان امكان پذیر نبود)، سد بر روی یك طاق آجری در 10 متری بالای بستر رودخانه احداث گردید. قسمت پایین دست در یك فصل خشك و بعد از اتمام قسمت بالایی ساخته شد. در نتیجه در حین احداث، رودخانه از زیر طاق عبور كرده و نیازی به سیستم انحراف نبوده است. همین روش 50 سال بعد برای احداث سد عباسی (یا طاق عباسی) در25 كیلومتری شمال شرق طبس بنحو بسیار هوشمندانه‌ای بكار گرفته شده است . كاركرد اصلی سد عباسی كاهش پیك سیـلاب‌های رودخانه نهرین برا ی حفاظت از شهر طبس می‌باشد و بنابراین نحو احداث سد بر روی طاق همخوانی بسیار خوبی با كاركرد این سد تاخیری دارد. هم اكنون نیز سد بتنـی قوسی كوثر در جنوب ایران بر روی یك پل خرپای، در حال احداث می باشد. حجم بدنه سد 260 هزار متر مكعب خواهد بود و استفاده از این روش موجب كاهش دوره احداث از 53 به 28 ماده به میزان حدود 50 درصد می‌گردد (خواجه موگهی، 1377). نكته مهم دیگری كه بایستی در مورد سد عباسی به آن اشاره نمود، این است كه سد به معنای واقعی كلمه یك توسعه پایدار محسوب می‌شود و می‌توان انتظار داشت این سد صدها و هزاران سال سیلابهای رودخانه نحرین را كاهش دهد. بنظر می‌رسد تنها خطر كه می‌تواند این سد تاریخی را بنحو جدی تهدید می‌كند فعالیت‌های توسعه‌ای باشد.
3-2 مقاومت در مقابل روگذری سد سازان 50 سال قبل نمی‌توانستند سیلابهای نادر رودخانه را برآورد كنند و قادر به حفاری برای سرریز در سنگ نبودند.
در نتیجه انتخاب قوسی بودن سد و مقاومت زیاد ساروج در مقابل فرسایش، موجب مقاوم بودن سد در مقابل روگذری سیلاب گردید. راهبرد حاكم برای ایمن سازی سدهای بزرگ در سیلابهای نادر بر كاهش ریسك روگذری به حدود صفر استوار گــردیده است. از طــرف دیگر با توجه به عدم قطعیت‌های مهندسی آب و ملاحظات اقتصادی، سازه‌ها بایستی به نحوی طراحی شوند كه بتوانند با سیلابهای بسیار بزرگتر از سیلابهای طراحی تطبیق نموده و ایمن بمانند. · از 1980 میلادی، پوشش بتن غلطكی برای مقاوم سازی 70 سد خاكی موجود با سرریز ناكافی در آمریكا به كار گرفته شده است. این روش كارآ و اقتصادی شناخته شده است(Hansen, 1999).
3-3 احداث مرحله‌ای احداث سد كریت در 4 مرحله، از مصالح مورد استفاده به وضوح، مشخص است.
درمرحله پایانی ارتفاع سد به میزان 4 متر افزایش یافت. احداث مرحله‌ای دیگر مربوط به دوره صفویه و حدود سال 1000 شمسی می‌باشد. احداث مرحله‌ای، نقش بسیار مهمی در افزایش عمر مفید سد با توجه به رسوب‌گذاری ایفا نموده است. از طرف دیگر با توجه به عدم قطعیت‌های سازه‌ای، ژئوتكنیكی، هیدرولوژیكی و هیدرولیكی و محدودیت‌های منابع و تكنولوژی اجرا احداث مرحله‌ای الزامی بوده است. مثال بارز این مسئله، سد ساوه است كه در 700 سال پیش بر روی آبرفت‌های رودخانه‌ای احداث گردید. این آبرفت‌ها در اولین آبگیری سد شسته شده و این امر موجب بدون استفاده شدن سد گردید 1994) Schnitter,). بولتن شماره 64 كمیته بین المللی سدهای بزرگ در بررسی‌های تاریخی به سد 14 متری Almansa در اسپانیا ـ كه ارتفاع آن نهایتاً به 21 متر افزایش یافت ـ به عنوان قدیمی ترین احداث مرحله‌ای در جهان اشاره كرده است. این در حالی است كه بند امیر در فارس (با قدمت 2500 سال كه 1000 سال پیش افزایش ارتفاع داشت)، سد كریت و سدهای قدیمی دیگر ایران در این رابطه دارای قدمت و ارتفاع بیشتری می‌باشند. چندین قرن از افزایش ارتفاع بند امیر و سد كریت گذشته است، ولی اكنون در پروژه‌های عظیمی مانند سد Grand Dixence در سوئیس و Guri در ونزوئلا كه مایه افتخار تمدن امروز می‌باشند از همان راهبرد استفاده شده است. افزایش ارتفاع سدها بیشتر به منظور تصحیح خطاهای طراحی مانند تقویت، تعمیر، افزایش اطلاعات پایه، افزایش ظرفیت سرریز، رسوب گذاری و افزایش نیاز صورت گرفته است. احداث مرحله‌ای، نه تنها انعطاف پذیری و تطبیق پذیری پروژه‌های منابع آب را افزایش می‌دهد، بلكه در كشورهای جهان سوم كه نیاز مبرم به سد وجود دارد، ولی منابع مالی محدودی در دست می‌باشد، منافع قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت. با احداث مرحله‌ای و بررسی پاسخ طبیعت به تغییرات ناشی از سد، می‌توان اثرات مخرب زیست محیطی سدها را حداقل كرد .(ICOLD,1988) متأسفانه بسیاری از مهندسین سد ایرانی از تجربیات ارزنده سد سازان قدیم كشور، استفاده لازم را نكرده‌اند و اكنون احداث بسیاری از سدهای بزرگ كشور در حالی به اتمام می‌رسد كه تنها درصد كمی از شبكه آبیاری آنها احداث شده اس
بودی تـــــــو تو بغلم
گردنت بود رو لبم
صفحه 18 از 19