ارسالها: 1264
#71
Posted: 28 Dec 2016 09:49
دکتر مهرانگیز منوچهریان
نخستین زنی که در ایران دکترای حقوق گرفت
در سال ۱۳۳۴ در کنکور دکتری حقوق قبول شد. او نخستین و تنها زنی بود که در این کنکور شرکت کرد و رتبهٔ اول را هم به دست آورد. او در سال ۱۳۴۱ مدرک دکترای خود را در رشتهٔ حقوق قضایی (جزا) از دانشگاه تهران دریافت میکند. در دانشکدهٔ حقوق بود که با همسرش آشنا شد و با دکتر «حسینقلی حسینی‌نژاد» – استاد دانشکدهٔ حقوق – ازدواج کرد. موضوع پایان‌نامهٔ دکترای او نیز «جرائم اطفال – طرح تأسیس محاکم اختصاصی اطفال» بوده است. او دکتری حقوق را با درجهٔ «ممتاز» دریافت کرد.
همانطور که از پایان‌نامهٔ دکتری او بر می‌آید، دغدغهٔ کودکان، برای او بسیار جدی بود و زمینهٔ گسترده‌ای از کارهای او را مورد پوشش قرار می‌داد. از جمله مسائلی که او به طور جدی به آن پرداخت، بحث «طفل خارج از ازدواج» بود. او در یکی از مجامع بین‌المللی به قوانین بسیاری از کشور‌ها دربارهٔ اطفالی که در چارچوبی خارج از ازدواج به دنیا آمده‌اند، انتقاد میکند و میگوید: «در قانون بسـیاری از کـشور‌ها، آنـان را به ناحق «فـرزندان نامشروع، حرام‌زاده یا ولدالزنا» می‌نامند در حالی که کلیهٔ اطفالی که به دنیا می‌آیند خواه از نکاح، خواه به خارج از نکاح، مشروع‌اند. طفل نامشروع نمی‌تواند وجود داشته باشد و کلمات موهن ولدالزنا، حرام‌زاده و نامشروع باید از کلیهٔ قوانین حذف شود...»
منوچهریان که به زبان‌های فرانسه و انگلیسی مسلط بود و با زبان‌های آلمانی و عربی آشنایی داشت، در کنار دیگر فعالیت‌ها، سابقهٔ فراوانی در تدریس نیز داشت. او بین سالهای ۱۳۱۷ تا ۱۳۳۲ در دبیرستان‌های تهران و دانشسرای عالی، دبیر فلسفه و روان‌شناسی بود و بین سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۰ نیز در دانشگاه‌ها و مؤسساتی چون «مؤسسهٔ عالی حسابداری»، «دانشگاه ملی ایران»، «مرکز آموزش سازمان امور استخدامی کشور»، به تدریس رشتهٔ حقوق پرداخت.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#72
Posted: 28 Dec 2016 11:10
دکتر مهرانگیز منوچهریان
انتشار کتاب «انتقاد، قوانین اساسی و مدنی و کیفری ایران از نظر حقوق زن» در سال ۱۳۲۸ و آغاز مناقشات فراوان
قانون حمایت از خانواده که در ابتدای انقلاب 57، ملغی اعلام شد، و بعد با تغییر و حذف مورد تصویب مجدد قرار گرفت، فراز و نشیبهای زیادی را برای طرح در مجلس سنا پشت سر گذاشته است و در نهایت با وجود تلاش بانیان آن، چیزی غیر از هدف آزادی خواهانه آنها شد.
پیشینه طرح قانون خانواده، به سال 1328 بر می گردد. «مهرانگیز منوچهریان»، حقوقدان مدافع زنان و اولین برنده جایزه صلح حقوق بشر، یکی از دو سناتور زن دوره چهارم سنا بود که در سال 1351 با استعفای خود از مجلس کناره گرفت. وی در زمانی که صحبت از حق رای زنان مخالف ایده های سیاسی و مذهبی تلقی می شد، کتاب « انتقاد قوانین اساسی و مدنی و کیفری ایران از نظر حقوق زن» را با وجود دشواریهای فراوان به جهت عدم همکاری چاپخانه های وقت، به چاپ رسانید.
منوچهریان، در این کتاب قوانین مربوط به خانواده، جزا و انتخابات را نقد کرده و به بررسی آنها پرداخته بود. انتشار کتاب مزبور، چنان تاثیری در جامعه آن زمان داشت که واکنش رییس شهربانی کل کشور، معاون وزارت فرهنگ وقت، و مقامات امنیتی و مذهبی را برانگیخت. بدین ترتیب کتاب انتقاد، باب بحث در مورد قوانین خانواده را گشود. این کتاب در تیرماه 1342 توسط سازمان داوطلبان حمایت از خانواده تجدید چاپ شد. او معتقد بود که انتقاد، به اصلاح اجتماع کمک می کند و به همین جهت برای اصلاح قوانین باید به انتقاد آنها پرداخت.
کتاب انتقاد شامل سه بخش بود که منوچهریان در بخش دوم به نقد قوانین مدنی چون، موانع نکاح، مهر، حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر، طلاق، نگه داری اطفال، قیمومیت، ارث و تابعیت زن پرداخته بود. او در پاسخ به مخالفین مذهبی، چنین بیان می کرد که احکام دینی بنا بر مقتضیات زمان و مکان تغییر پذیرند. همچنین با توجه به زمانبر بودن اصلاح قوانین، به زنان ایرانی توصیه می کرد که: "تا زمانی که قوانین مربوط به تشکیل خانواده ما اصلاح نشده ضمن عقد ازدواج، شرط بگذارند ... ."
محور انتقاد مهرانگیز منوچهریان روی مواد قانونی 1133، 1148 و 1154 بود و آنها را تبعیض نسبت به زنان می دانست و در نتیجه در سال 1342 در مناظره ای تلویزیونی با حضور چند تن از اعضای اتحادیه زنان حقوقدان ایران به نقد سه ماده مزبور پرداخته و از طرف این اتحادیه طرح پیشنهادی ارائه شد. بازتاب این مناظره تا جائی بود که فردای آن روز چند تن از منتقدین مذهبی و طلاب برای ملاقات با وی به دفترش مراجعه کردند و او پس از پذیرایی و بحث پیرامون مسائل مطرح شده در برنامه، چند بسته کتاب انتقاد را به آنها هدیه کرد
دکتر منوچهریان سمت چپ
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#73
Posted: 28 Dec 2016 11:53
دکتر مهرانگیز منوچهریان
از تلاش برای حقوق زنان تا تبعید به تفرش!
دکتر منوچهریان نفر وسط
در سال 1343، اتحادیه زنان حقوقدان ایران مجددا طرح قانون حمایت از خانواده پیشنهادی منوچهریان را در جزوه ای مستقل چاپ کرد که در اردیبهشت همان سال نیز توسط مجله هفتگی اطلاعات بانوان منعکس شد. اما در تیر ماه 1343، روزنامه اطلاعات به نقل از وزیر دادگستری وقت نوشت که "قانون مدنی ایران تغییر نمی کند." او طرح پیشنهادی منوچهریان را صرفا حاصل مطالعه شخصی وی دانسته و گفت: "وزارت دادگستری مطالعه ای برای تغییر مواد قانونی مذکور نداشته است." در پی انتشار این خبر، موضع مجله اطلاعات بانوان نیز تغییر یافته و انتشار مقالات مزبور را نه عقیده مجله که صرفا نظر خود خانم منوچهریان اعلام کرد. طرح پیشنهادی، در سنا مطرح نشد چون سخنان وزیر دادگستری و واکنش مراجع مذهبی موجب شد که منوچهریان موفق به کسب نظر مثبت حداقل 15 نماینده نشود. او در تیرماه 1343 به دلیل پاسخ به وزیر دادگستری برای سه ماه به تفرش تبعید شد.
اواخر سال 1344 مجددا مسئله حقوق زنان در نشریات مطرح شد و منوچهریان با انجام مصاحبه یا نگارش مقالات سعی می کرد تا مردم را در جریان قوانین تبعیض آمیز بگذارد. او در سال 1345 در نطق پیش از دستور خود در مجلس سنا، طرح خود را ارئه داد. در همان زمان نیز نشریه زن روز بدون آنکه به طرح منوچهریان اشاره کند، لایحه ای پیشنهادی را در 40 ماده منتشر کرد. طرح قانون خانواده پیشنهادی منوچهریان باز هم بی نتیجه ماند. تا اینکه در اسفند 1345 لایحه ای تحت عنوان لایحه قانون حمایت از خانواده توسط مطبوعات دولتی منتشر شد که در این طرح نیز هیچ نامی از منوچهریان برده نشد. تا اینکه سرانجام در27 خرداد 1346، زن روزخبر قانون شدن لایحه مزبور را داد و آن را ثمره مبارزات خود اعلام کرد. قانون مصوب مجلس تفاوت بسیاری با طرح پیشنهادی منوچهریان داشت چرا که وی برخی قوانین مدنی را اصلاح یا فسخ کرده بود در حالیکه قانون مذکور محافظه کارانه و بیشتر اصلاحیه بود و راههای گریز زیادی برای مردها داشت. برای مثال بر خلاف نظر منوچهریان در ممنوعیت تعدد زوجات، قانون حمایت از خانواده این ماده را همچنان باقی گذاشته و فقط آن را مشروط کرده بود. پس از آن طی سالهای 1347 تا 1353 انتقادات بسیاری توسط حقوقدانان، سازمان زنان ایران، مهرانگیز منوچهریان، مهین پزشکور، فرنگیس عاصمی و افراد دیگر به قانون حمایت از خانواده صورت گرفت تا جائیکه در سال 1353 مجلس لایحه ای را در زمینه اصلاح این قانون مطرح کرده و در نهایت متممی بر آن نوشته شد که دارای 28 ماده بود و در 15 بهمن همان سال به تصویب شورای ملی رسید. اما مهرانگیز منوچهریان باز هم انتقادات خود را نسبت به قوانین و همچنین قانون حمایت از خانواده ادامه داد.
در سال 1357، بعد از پیروزی انقلاب، قانون حمایت خانواده لغو شد. در پی آن، زنان معترض، آغاز به انتشار مقالات خود در مطبوعات کردند ولی دادستان وقت، اجرای این قانون را منوط به دریافت اجازه کتبی از سوی شورای انقلاب دانست. با آنکه این قانون صریحا لغو نشد اما به دلیل تصویب لایحه قانونی تشکیل دادگاههای مدنی خاص، در عمل نسخ شد و شورای نگهبان نیز در تاریخ 9 مرداد 1363، فقط ماده 17 این قانون را غیر شرعی اعلام کرد. در این ماده آمده بود: "چنانچه مردی با داشتن همسر بدون تحصیل اجازه دادگاه، ازدواج کند به حبس جنحه از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد". اما سرانجام در سال 1376، مجلس تعدادی از دادگاههای موجود را به به دادگاههای خانواده اختصاص داد و مجددا دادگاههای خانواده تشکیل شدند که با حذف و تعدیل مواد همان قوانین، کار خود را آغاز کردند. همچنین در سال 1371 طلاقهای توافقی ملزم به مراجعه به دادگاه شدند و در سال 1381، ماده 1133 نیز اصلاح شد که طی آن به زنان حق داده شد تحت شرایطی درخواست طلاق را به محاکم دادگستری ببرند.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#74
Posted: 28 Dec 2016 12:10
دکتر مهرانگیز منوچهریان
فعالیت خستگی ناپذیر و کسب جوایز بین المللی
دکتر منوچهریان که به زبان‌های فرانسه و انگلیسی مسلط بود و با زبان‌های آلمانی و عربی آشنایی داشت، در کنار دیگر فعالیت‌ها، سابقه فراوانی در تدریس نیز داشت. او بین سالهای ۱۳۱۷ و ۱۳۳۲ در دبیرستان‌های تهران و دانشسرای عالی، دبیر فلسفه و روان‌شناسی بود و بین سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۰ نیز در دانشگاه‌ها و موسساتی چون «موسسه عالی حسابداری»، «دانشگاه ملی ایران»، «مرکز آموزش سازمان امور استخدامی کشور»، به تدریس رشته حقوق پرداخت.
مهرانگیز منوچهریان سِمت‌های داخلی و بین المللی زیادی داشت.
عضویت در کانون وکلای دادگستری ایران از سال ۱۳۲۸،
عضو اتحادیه بین المللی وکلای دادگستری،
ریاست افتخاری مادام العمر اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان،
عضو کمیته مکاتبات وابسته به شورای ملی زنان آمریکا،
عضو اتحادیه بین المجالس، عضو انجمن بین المللی حقوقدانان،
از جمله سمت‌های او بوده است. او بین سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۵ مشاور حقوقی و جرم‌شناس در «کانون هدایت کودک» وابسته به انجمن ملی حمایت کودکان بوده است.
مهرانگیز منوچهریان که اولین زن عضو هیئت منصفه مطبوعات در ایران نیز بود، در ۲۶ کنفرانس شرکت کرد و ۳۹ عنوان ترجمه و تالیف و ۱۵ مورد ترجمه میثاق‌های بین المللی از او به یادگار مانده است.
دریافت جایزه «صلح حقوق بشر سازمان ملل متحد»
شاید همین شور و گستردگی فعالیت تخصصی او در زمینه حقوق زنان و کودکان بود که منوچهریان را صاحب جوایز بین المللی نیز کرد. مهرانگیز منوچهریان در سال ۱۹۶۸ به همراه «النور روزولت» اولین جایزه «صلح حقوق بشر سازمان ملل متحد» را دریافت کرد. او در سال ۱۹۷۱ نیز برنده «جایزه صلح مرکز صلح جهانی از طریق حقوق» شد. «توران شهریاری» که خود ششمین وکیل زن در ایران محسوب می‌شود و دوره کارآموزی را نزد مهرانگیز منوچهریان گذرانده بود، درباره تاثیر فوق العاده زیاد منوچهریان در رشته حقوق در ایران به طور کلی و حقوق زنان و کودکان به طور خاص چنین میگوید: «مهرانگیز منوچهریان راه دانشکده حقوق را بر روی زنان گشود و در نتیجه ممارست آنها رشته‌ای به نام حقوق جزا به خصوص برای کودکان بزهکار در دانشگاه ملی (شهید بهشتی) ایجاد شد و منوچهریان اولین زنی است که در دانشگاه تهران حقوق ایرانی را خوانده بود... منوچهریان یک کتاب در انتقاد از قوانین به لحاظ حقوق زن به چاپ رساند که اولین کتابی است که یک زن حقوقدان نوشته است.»
همچنین این بانوی فعال موفق به دریافت جایزه صلح "مجمع عمومی مرکز صلح جهانی" شدند. (1971 میلادی)
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#75
Posted: 28 Dec 2016 15:33
دکتر مهرانگیز منوچهریان
تاسیس کردن اتحادیه زنان حقوقدان ایران و مخالفت با درخواست اشرف پهلوی
یکی دیگر از اقدامات بسیار مهم منوچهریان، تاسیس «اتحادیه زنان حقوقدان ایران» بود. او خود سال‌ها رییس این اتحادیه بود. درواقع این یک اتحادیه بین المللی بود که منوچهریان در راه اندازی شعبه ایران آن نقشی به یادماندنی و منحصر به فرد ایفا کرد. او این اتحادیه را در سال ۱۳۴۰ پایه گذاری کرد. «توران شهریاری» که خود کارآموز منوچهریان بوده است، این اقدام او را «بسیار مهم» توصیف میکند. اقدامی که در نتیجه آن، بیش از ۵۰ زن حقوقدان از سراسر جهان به تهران آمدند و جلسه جهانی زنان حقوقدان در ایران تاسیس شد.
در اساسنامه این اتحاديه آمده بود كه هدف اتحاديه تساوي حقوق زن و مرد بر پايه و اساس اعلاميه جهاني بشر و رعايت قانون اساسي كشور و ساير مصوبات قوه مقننه است و درباب عضویت افراد نیز اشاره کرده بود که تنها زنان و دختران دانشجوي رشته حقوق و يا فارغ التحصيل از آن می‌توانند به عضويت اتحاديه در بیایند.
«اشرف پهلوی» که در آن زمان ریاست «سازمان زنان ایران» را به عهده داشت، تلاش بسیار کرد تا این اتحادیه را به سازمان خود ملحق کند. درواقع سازمان زنان ایران به ریاست اشرف پهلوی مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های همه سازمان‌هایی را که در حوزه زنان فعالیت می‌کردند به عهده داشت. اما منوچهریان از این کار خودداری کرد. توجیه او این بود که چون اتحادیه زنان حقوقدان ایران زیرمجموعهٔ یک سازمان بین اللملی به نام «اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان» است، طبعا نمی‌تواند در ذیل نهاد دیگری فعالیت کند.
زنان حقوقدان دوران پهلوی/ سناتورین مهرانگیز منوچهریان اول میزغذا
اصرار ریاست سازمان زنان ایران و شخص اشرف پهلوی به اینکه اتحادیه به عضویت این سازمان درآید و مخالفت منوچهریان آنقدر بالا گرفت که به نامه‌نگاری‌های تهدیدآمیز اشرف پهلوی خطاب به مهرانگیز منوچهریان نیز رسید. با این‌حال او هرگز اجازه نداد اتحادیه زنان حقوقدان ایران زیر سایه‌ی "سازمان زنان ایران" برود.
مهرانگیز منوچهریان که اولین زن عضو هیئت منصفه مطبوعات در ایران نیز بود، در ۲۶ کنفرانس شرکت کرد و ۳۹ عنوان ترجمه و تالیف و ۱۵ مورد ترجمه میثاق‌های بین المللی از او به یادگار مانده است.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#76
Posted: 29 Dec 2016 07:25
دکتر مهرانگیز منوچهریان
سناتوری که به "حق رای" زنان اکتفا نکرد
در سال ۱۳۴۲، در اولین دوره‌ی انتخابات مجلس سنا بعد از اعطای حق رای به زنان در ایران، مهرانگیز منوچهریان در کنار شمس‌الملوک مصاحب، تنها سناتورهای زن بودند که هر دو در زمره‌ی ۳۰ سناتور انتصابی از سوی شاه برای اولین‌بار وارد مجلس سنا شدند.
منوچهریان سال‌ها بود که یکی از چهره‌های فعال برای دستیابی زنان به حق رای به شمار می‌رفت. او تلاشهای خود برای دستیابی زنان به حق رای را از دوران دانشجویی خود آغاز کرده بود. در نطقی آتشین در آمفی تئاتر دانشگاه تهران در اولین سالهای دانشجویی خود گفت:«نویسندگان قانون انتخابات نیمی از اهالی کشور ایران یعنی زنان را زنده به گور کرده‌اند.»
شمس‌الملوک مصاحب جوان‌تر و از منوچهریان که سال‌ها در حوزه‌ی حقوق بشر و به‌ویژه حقوق زنان در عرصه‌ی بین‌المللی فعالیت داشت، کم‌تجربه‌تر بود. مصاحب در مجلس سنا بیشتر تمرکز خود را بر مباحث آموزشی گذاشت، منوچهریان اما از همان ابتدای کار به دنبال اصلاح قوانین ضدزن و تلاش برای دستیابی زنان به حقوق سیاسی برابر رفت.
مهرانگیز منوچهریان وارد سنا شد چون می‌خواست از ابزارهای همان چارچوب، به نقد و اصلاح چارچوب بپردازد. او در دوران سناتوری همواره منتقد باقی ماند و عملا هم با استعفای خود در اعتراض به نابرابری قانون گذرنامه نشان داد که قدرت و منصب سیاسی برای او اولویت نیست
او در همان هفته‌های اول ورود به مجلس سنا خواستار الحاق ایران به "موافقت‌نامه‌ی حقوق سیاسی زنان" شد. منوچهریان در نطق‌های خود در مجلس سنا بر این تاکید میکرد که اعطای حق رای به زنان، تنها گام اول در حقوق سیاسی زنان است و تاکید داشت که با الحاق به این موافقت‌نامه‌ی سازمان ملل، زن ایرانی خواهد توانست حق برابر در مشاغل سیاسی و اداری و مناسب سیاسی را به دست آورد.
علی‌رغم تلاشهای پیگیر منوچهریان دولت ایران هرگز به این موافقت‌نامه‌ی بین‌المللی نپیوست و تلاشهای او بی‌نتیجه باقی ماند.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#77
Posted: 30 Dec 2016 08:09
دکتر مهرانگیز منوچهریان
تنها سناتوری که استعفا داد
منوچهریان جزو نخستین زنان سناتور ایرانی بود و از از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۱ و از دوره چهارم تا ششم مجلس سنا در آن عضویت داشت. در دوره چهارم مجلس سنا، با انتصاب شاه به مجلس سنا راه یافت.
درواقع از شصت نماینده مجلس سنا، سی نفر انتخابی و سی نفر انتصابی بودند که مهرانگیز منوچهریان یکی از دو سناتور زن انتصابی شاه محسوب می‌شد.
«فریبا داوودی مهاجر» - فعال حقوق زنان – منوچهریان را در مجلس سنا بسیار فعال توصیف میکند و درباره او میگوید:«از اندک نمایندگانی بود که بیشترین توجه خود را به مشکلات حقوقی زنان میکرد و تلاش میکرد دیگر سناتورهای مجلس را نیز به این مسائل حساس کند.»
به گفته داوودی مهاجر، طرح مترقی «قانون خانواده» که از طرف منوچهریان مطرح شده بود، با تلاش‌ها و کوشش خستگی ناپذیر او بود که بالاخره در مجلس شورا تصویب شد. قانونی که از جهات بسیار زیادی، در جهت برابری حقوقی زن و مرد حرکت میکرد. این طرح خواهان بررسي، حذف و اصلاح مواد مربوط به ارث، تابعيت، اقامتگاه، ازدواج، طلاق و... در راستای پاسداری از حقوق زنان و با الهام از گزارشی بود که دبير كل وقت سازمان ملل متحد درباره حقوق زن و مرد ارائه کرده بود. متن ابتدایی این قانون ابتدا از طرف منوچهریان در سال ۱۳۴۲ به نگارش در آمد تا اینکه نهایتا در سال ۱۳۴۶ تصویب شد و در سال ۱۳۵۳ نیز باز به نفع زنان دگرباره تغییر یافت. «آیت الله خمینی» از کسانی بود که به شدت با این قانون مخالفت کرد. او تصویب این قانون را «نابودی زندگی خانواده‌ی مسلمان» توصیف کرد و گفت:« هم صادرکنندگان و هم اجراکنندگان این قانون در برابر شریعت گناه‌کارند.»
مهرانگیز منوچهریان در سال ۱۳۵۱ در اعتراض به قانون گذرنامه در مجلس سنا، از سناتوری استعفا داد و با وجود اصرار مقامات و خواست دربار، حاضر به بازپس گیری آن نشد. قانون گذرنامه مسافرت زنان به خارج از کشور را مشروط به اجازه همسر می‌دانست و مهرانگیز منوچهریان، در اعتراض خود به این قانون، آن را با ماده ۱۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر – که دولت ایران آن را امضا کرده بود – در تعارض می‌دانست. او پس از استعفا، با پیشنهاداتی چون وزارت دادگستری، آموزش و پرورش، و ریاست دانشکده حقوق دانشگاه تهران رو به رو شد که همه را رد کرد
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#78
Posted: 30 Dec 2016 10:22
دکتر مهرانگیز منوچهریان
مبارزه در سنا برای حقوق زنان
بی تردید دکتر مهرانگیز منوچهریان یکی از مبارزترین بانوان ایران بود که در تمامی عمر خود برای تساوی حقوق زن و مرد می کوشید. دکتر مهرانگیز منوچهریان بانویی با شهامت و صریح بود که حتی در راه تساوی حقوق بانوان ایرانی از کرسی سناتوری انتصابی تهران صرفنظر کرد. او تنها سناتور از دوران مشروطیت تا به امروز ایران است که از مقام خود استعفاه کرده و با وجود اصرار فراوان حاضر نشد که استعفاه نامه خود را پس بگیرد. دکتر مهرانگیز منوچهریان بنیانگذار "اتحادیه بین المللی زنان حقوق دان ایران" بود و سالیان دراز نیز ریاست اتحادیه را برعهده داشت. دکتر مهرانگیز منوچهریان که یکبار بعد از انقلاب از کشور خارج گردید در لندن درباره استعفای خود به نویسنده چنین گفت: روزیکه لایحه گذرنامه در مجلس سنا مطرح بود به عنوان نطق قبل از دستور در مورد تعارض مواد لایحه با قانون اساسی و اصل تساوی حقوق زن و مرد و اعلامیه جهانی حقوق بشر که دولت ایران نیز به آن ملحق شده بود، مطالبی گفته و یادآور شدم که آن قسمت از این قانون که سفر زن شوهردار را به خارج از کشور موکول به اجازه از شوهر کرده است باید حذف شود و در اسلام نیز ادای واجبات دینی زن، محتاج به اجازه شوهر نیست. در این هنگام مهندس شریف امامی رییس مجلس سنا با لحنی تند گفت: «چرا از مذهب نام می برید.» و در این موقع علامه وحیدی گفت: «کفر است، کفر است.»
من گفتم: « آقای علامه وحیدی توجه داشته باشید اینجا مجلس سنا است و مسجد سپهسالار نیست.» ناگهان رییس مجلس گفت: «چرا مزخرف می گویید (به خانم منوچهریان).» گفتم: «مزخرف می شنوم. شما توانایی درک این مطلب را ندارید و اگر سانسور نباشد و جزییات این مطلب را منتشر سازند ملت ایران خوب می فهمد که شما دارید دمکراسی را خفه میکنید. در هر صورت یقین دارم که روزی این دولت در معرض بازجویی قرارخواهد گرفت.» و به آرامی تریبون مجلس سنا را ترک گفته و خطاب به خبرنگاران گفتم شما شاهد باشید و با عصبانیت از جلسه علنی مجلس سنا خارج شده و استعفای خود را از سناتوری به مجلس سنا فرستادم. به من گفته شد که ظرف 15 روز میتوانید استعفای خود را پس بگیرید که گفتم ما در عده رجوع نمی کنیم..»
با فوت مادر خانم سناتورین مهرانگیز منوچهریان که مهندس امامی و همسرش به مجلس ختم میروند و رییس مجلس سنا ضمن تسلیت میگوید در جریانات پارلمانی این قبیل گفتگوها پیش می آید و نباید دنباله آن را گرفت. خانم منوچهریان میگوید: «به ایشان گفتم اولا رییس مجلس سنا با دیگر سناتورها فرقی ندارد ... و رییس مجلس حق ندارد سخنان سناتورها را قطع کند. از طرفی من سناتور انتصابی هستم که اصالت نمایندگی من طبق قانون اساسی مشخص است. ولی در انتخاب سناتورهای انتخابی مجلس شورای ملی ایران ممکن است شبهه ای باشد ..... و با جریانی که پیش آمد احساس کردم که انجام نمایند گی در مجلس سنا برایم مقدور نیست و بهمین جهت شرحی به اعلیاحضرت نوشته که من تا کنون وکیل انتصابی شاهنشاه در مجلس بودم و دیگر انجام چنین وظیفه ای برایم مقدور نیست. چند روز بعد فرمان سناتوری را پس فرستادم که آقای معینیان بوسیله تلفن گفت این کار صحیح نیست.»
بعد از استعفای خانم دکتر منوچهریان تعدادی از شخصیتهای مملکتی در لیست انتظار سناتورهای انتصابی بوده اند که فرمان سناتوری بنام دریابد فرج الله رسایی صادر گردید که همواره در مجلس سنا از حقوق بانوان دفاع میکرد.
دکتر مهرآنگیز منوچهریان جزو نخستین بانوانی بود که عنوان سناتوری یافت و در سه دوره چهارم و پنچم و ششم، در مجلس سنا عضویت داشت.
قانون حمایت از صغار
دکتر مهرآنگیز منوچهریان در مجلس سنا طرح قانون "حمایت از صغار" را داد که در مجلس سنا تصویب شد ولی در مجلس شورای ملی راکد ماند.
خانم دکتر مهرانگیز منوچهریان دو بار از سمت سناتوری مجلس سنا استعفاء کرد.
- بار اول بر سر طرح حمایت از صغار (کم سن و سال)
- بار دوم هنگام طرح لایحه گذرنامه که بین او و شریف امامی گفتگو درگرفت.
دکتر منوچهریان به عنوان یک حقوقدان در دولت منصور طرح حمایت از خانواده را به دولت داد که با مخالفت اعضای دولت روبرو شد. وزیر دادگستری وقت گفت که قصد اصلاح قانون حمایت خانواده را ندارد. پاسخ دکتر منوچهریان به وزیر دادگستری موجب شد که سه ماه به تفرش تبعید گردد.
در دولت هویدا طرح قانون حمایت خانواده با حمایت نمایندگان زن در مجلس شورای ملی تصویب شد.
در 1353 مجلس لایحه ای را در زمینه اصلاح قانون حمایت خانواده مصوب 1346 مطرح کرد و در نهایت متممی بر قانون حمایت خانواده نوشته شد. این متمم دارای 28 ماده بود. در این قانون سن ازدواج برای مردان به 20 سال و برای زنان به 18 سال افزایش یافت. اما در مورد ازدواج زنان بین 15 تا 18 سال مقرر شده بود که دادگاه های خانواده در خواست های ازدواج در این سنین را بررسی کنند. در متمم این قانون موافقت دادگاه در مورد ازدواج مجدد مرد به توافق زن اول، عدم رضایت او در مورد روابط جنسی با همسر اول، بیماری ذهنی و عقیم بودن یا عدم حضور زن مشروط بود
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#79
Posted: 31 Dec 2016 08:35
دکتر مهرانگیز منوچهریان
پس از انقلاب 57
مهرانگیز منوچهریان پس از استعفا از مجلس سنا به فعالیت‌های حقوقی خود ادامه داد و در زمان اوج گیری انقلاب اسلامی نیز در آن مداخله‌ای نداشت. اما او به رغم آنکه در انقلاب اسلامی هیچ شرکتی نداشت، اما یکی از معدود افرادی بود که فعالانه با اعدام‌های اول انقلاب مخالفت کرد. در رفراندوم جمهوری اسلامی نیز شرکت نکرد و به قوانینی چون لغو قضاوت زنان نیز اعتراض کرد. منوچهریان در قالب «اتحادیه زنان حقوقدان ایران» نیز در ترتیب اعتراضات به «حجاب اجباری» بسیار فعال بود. این اتحادیه به لغو قانون حمایت از خانواده که با دستور شخص خمینی ملغی شد، نیز اعتراض کرد. قانونی که منوچهریان با خون دل بسیار در تصویب آن کوشیده بود. زنی که با افتخارات بسیار بین المللی خود در زمینه‌های حقوق بشری و تالیف و ترجمه ده‌ها کتاب و مقاله و فعالیت‌های خستگی ناپذیر در زمینه اصلاح قوانین مربوط به زنان و کودکان، میبایست جزو مفاخر یک سرزمین شمرده می‌شد، پس از انقلاب اسلامی نه تنها مورد تکریم قرار نگرفت که هیچ، بار‌ها به دادگاههای حکومت اسلامی احضار شد و در یکی از این احضار‌ها نیز، در سال ۱۳۶۱، پرونده وکالت او برای همیشه لغو می‌شود.
زار و اذیت‌های مداوم منوچهریان شبیه به یک انتقام بود. جرم او چیزی نبود جز سابقه‌ای که در راستای آزادیخواهی و اصلا قوانین مربوط به زنان برای خود دست و پا کرده بود. چنانکه وقتی در سال ۶۷ او را دوباره احضار می‌کنند و این بار تصمیم می‌گیرند، حقوق‌های دریافتی‌اش در زمان سناتوری مجلس سنا را از او پس بگیرند، در متن دادنامه و در ذمّ مهرانگیز منوچهریان اینگونه می‌نویسند: «نقش وی (دکتر منوچهریان) در مصوبات منتهی به آزادی و به فساد کشیدن زنان جامعه محرز بوده... و در پیاده کردن فرهنگ غربی در بین زنان ایران ازطرق مختلف از جمله کتاب نویسی و...» و کیست که منظور حکومتگران اسلامی از «فساد» را نداند؟ زنی که پس از انقلاب اسلامی یک عمر دستاوردهای حقوقی خود را از دست رفته می‌دید، در چهاردهم تیر ماه ۱۳۷۹ خورشیدی در تهران درگذشت و در قطعه ۷۴ بهشت زهرا و در ردیف ۱۱۸ به خاک سپرده شد.
احوال جهان و عمر فانی وجود
خوابی و خیالی و فریبی و دمی است
این بیت خیام نیز بر سنگ قبر وی در قطعه‌ی ۷۴ بهشت زهرای تهران حک شده است.
خوشبختانه با تلاش دو تن از فعالان جقوق زنان خانمها پروین اردلان و نوشین احمدی خراسانی کتاب زندگی نامه و مبارزات ایشان با نام سناتور به چاپ رسیده است .
پروین اردلان، مهرانگیز منوچهریان را فمینیست معرفی میکند. او میگوید:« منوچهریان در هر موقعیت و منصبی که بود در برابر تبعیض سکوت نکرد. شجاعانه علیه نابرابری زن و مرد ایستاد و برای تغییر وضعیت تبعیض‌آمیز زنان از ابزارهای مختلف قانونی که در دسترس داشت استفاده کرد.»
اردلان که با همکاری احمدی خراسانی هم مجموعه‌ی اسناد شخصی منوچهریان را بررسی کرده‌اند و هم با او و اعضای خانواده‌اش گفت‌وگوهای متعددی داشتند، منوچهریان را شخصی "قدرتمند" و " تک‌رو" و بسیار مسلط بر مباحث حقوقی و شرع توصیف میکند. او اضافه میکند:« از همه چیز و همه‌ی اتفاقات در طی سال‌ها فعالیت خود یادداشت‌برداری کرده بود. انگار قلم هرگز از دست او نمی‌افتاد.»
مهرانگیز منوچهریان که سال‌ها استاد دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران نیز بود، شاگردان بسیاری تربیت کرد که برخی از آنها خود از چهره‌های نامداربرابری‌خواه و فعال در حوزه‌ی حقوق بشر شدند. مهرانگیز کار و شیرین عبادی، دو وکیل ایرانی که سال‌ها در راستای حقوق‌بشر و برابری زن و مرد فعالیت حقوقی داشتند، هر دو از شاگردان مهرانگیز منوچهریان هستند که دوره‌ی کارآموزی وکالت خود را نیز در دفتر حقوقی وی گذراندند.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
ارسالها: 1264
#80
Posted: 31 Dec 2016 15:20
مبارزه با تعدد زوجات
نمونه ای از تلاشهای مهرانگیز منوچهریان
۱
یکی از زنان فعال که تلاش قابل ستایشی را در اعتراض به قوانین خانواده داشت مهرانگیز منوچهریان بود . او اولین زن تحصیل کرده در رشته حقوق در ایران بود که توانست در مقام یک وکیل قرار بگیرد . منوچهریان هم از آنرو که خود حقوقدان بود تمام فعالیت هایش را معطوف به مسائل حقوقی زنان می کرد او با تاسیس« اتحادیه زنان حقوقدان ایران» فعالیت هایش را در قالب یک کار جمعی سازمان دهی کرد و برای احقاق حقوق سیاسی و مدنی زنان به رویارویی با مخالفان پرداخت.
سیمین بهبهانی اتحادیه را این گونه توصیف میکند: «این اتحادیه برای حقوق زنان فعالیت کرد و گرفتن حق رای و قانون حمایت از خانواده از دستاوردهای آن بود، قانون حمایت خانواده یک قانون مترقی بود. با وضع قانون حمایت خانواده، زنان توانستند از تعدد زوجات شوهرانشان جلوگیری کنند. و طلاق هم کلا از اختیار مرد خارج شد و زنانی که گرفتار نقص قوانین بودند بعد از تصویب این قانون راحت شدند.»
دلایل مخالفت منوچهریان با تعدد زوجات
آخرین سخنرانی منوچهریان به عنوان دانشجوی رشته حقوق در اواخر دوران تحصیل او در تالار اجتماعات دانشکده در نقد قوانین ازدواج بود. او در حالی که اعلامیه جهانی حقوق بشر را با خود به جلسه آورده بود به بند اول ماده 16 این اعلامیه اشاره کرد که «تساوی حقوق زن و مرد را در کلیه حقوق مربوط به ازدواج اعلام داشته است» و به این ترتیب تعدد زوجات را رد کرده است .
و با مقایسه آن با قانون مدنی ایران گفت: «قانون مدنی ما بر خلاف تساوی حقوق زن و مرد، و برخلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر، به مرد ایرانی اجازه می دهد که بیش از یک زن داشته باشد»
مهرانگیز در حالی که این ماده را نسبت به زن توهین آمیز می دانست ادامه داد: «بدبختانه این مفهوم حقارت در رابطه جنسی در بعضی از تفاسیر و نه در خود قرآن آمده است. برای نمونه یکی از عللی که امام فخر رازی در حرمت نکاح با مادر و خواهر می آورد آن است که چون زن در داشتن رابطه جنسی با مرد خوار می شود. برای ممانعت از این خواری، نکاح با مادر و خواهر حرام شده است، اما این مسئله در خود قرآن نیامده است.
او هم چنین درباره مفهوم عدالت در تعدد زوجات گفت: «آیا مفهوم عدالت را فقط با تساوی در نفقه و محل سکونت بین زنان متعدد می توان احراز کرد ؟
عدالت فضیلتی است که انسان را به رعایت حق دیگری وا می دارد... در مورد احراز عدالت نیز اگر قاضی از نظر علمی و اجتماعی صالح باشد، مسلما می داند که هیچ گاه یک نفر نمی تواند در آن واحد نسبت به دو یا چند نفر محبت مساوی داشته باشد. بنابراین قدرت شوهر را به اجرای عدالت درباره چند زن با هیچ محکی نمی تواند احراز کند». مهرانگیز برای اثبات نظرات خود به قرآن رجوع می کند: «قرآن در آیه 128 سوره نسا اجرای عدالت را از جانب شوهر نسبت به زنان متعدد تعلیق به محال کرده است. ترجمه قسمت اول این آیه خطاب به مردان چنین است: "شما هرگز قادر نیستید بین زنان به عدالت رفتار کنید... هر قدر هم که بدین کار حریص و راغب باشید". بنابراین واژۀ هرگز (لن) در این مورد بسیار مهم است اما مورد توجه مفسران قرار نمی گیرد.»
منوچهریان در کتاب «انتقاد قوانین اساسی و مدنی و کیفری ایران از نظر حقوق زن»، تاکید داشت که نقد قوانین مذکور مخالف با اساس دین نیست چرا که معتقد بود احکام دینی متناسب با شرایط و مکان قابل تغییرند: «اگر اصول بشری که در مفاهیم قرآن نهفته است تا جهان باقی و از بشریت نشانی خواهد بود هم چنین استوار و لغزش ناپذیر است..[اما] دینداران واقعی می دانند که احکام مادی و دنیوی تغییر پذیر است. سیر تکامل وجدان انسانیت امروز نمی پذیرد که ما دست دزد را ببریم... باید دید چرا دزد، دزدی می کند.. اگر تعدد زوجات را با برده فروشی مقایسه کردیم برای آن بود که در هر دو، روح قرآن با الغاء آنها موافق بوده است....»
لایحه حمایت از خانواده قانون شد
بعد از انقلاب سفید شاه در 6 بهمن 1341 و سرکوب مخالفان انتخابات مجلس بیست و یکم در شهریور 1342 برگزار شد. برای نخستین بار زنان به عنوان رای دهنده و کاندیدا در این انتخابات شرکت کردند. شش زن وارد مجلس شواری ملی شدند. دو زن نیز توسط شاه به عضویت مجلس سنا منصوب شدند. بدین ترتیب زنان در حوزه سیاسی، شهروند به حساب آمدند و از حق رای و حق کاندیدا شدن بهرمند شدند، حقوقی که به آسانی به دست نیامد و بیش از پنج دهه پشتوانه مبارزاتی منسجم برای آن وجود داشت.
مهرانگیز منوچهریان طی سالهای سناتوری اش(1342-1351) از اندک نمایندگانی بود که بیشترین تو جه خود را به مسائل و مشکلات حقوقی زنان معطوف میکرد و می کوشید دیگر سناتورهای مجلس را نیز به این مسائل حساس کند. از نظر او برخورداری زنان از حقوق سیاسی گام موثری بود در روند حرکتی که می بایست خواستار ارتقای حقوق آنان درهمه عرصه ها باشد، امری که خود بدان عمل میکرد. از این رو بیشتر لوایحی که خودش در سنا طرح یا در آن مشارکت کرده بود بی ارتباط به مسائل زنان و همین طور کودکان نبود.
نه بسته ام به کس دل نه بسته کس به من دل
چو تخته پاره بر موج رها رها رها من
صفحه 8 از 14