خرم شهر خرم‌شهر از جمله شهرهای مهم استان خوزستان است که در 120 كیلومتری جنوب غربی شهرستان اهواز و14 كیلومتری شمال غربی آبادان قرار دارد. می‌گویند؛ از ده شهری كه اردشیر در خوزستان و بین النهرین ساخته است، یكی بهمن اردشیر است كه گویا امروزه سرزمین خرم‌شهر و آبادان را در بر می گیرد. برخی این شهر را به نام بندگبان، بندجبان، پیان و بیان نیز گفته اند. این منطقه پس از مهاجرت اعراب به خوزستان به محمره تغییر نام پیدا کرد و وجه تسمیه آن نیز از آنجا ناشی می شد که برنج سرخ در آن محل کشت و زرع می شده و موقعیتی سوق الجیشی و اقتصادی به لحاظ ارتباطات آبی در منطقه داشته است.از محوطه‌های تاریخی منطقه می‌توان به بندرسرق كه مركز صادرات شیشه و مصنوعات سفالی و دستی است؛ اشاره كرد. مسجد ولی عصر، كاخ فیلیه و مسجد جامع خرم‌شهر از جمله آثار دیدنی شهرستان خرم‌شهر به شمار می‌آیند.
بهبهان شهرستان بهبهان یكی از شهرستان های استان خوزستان است كه از شمال غربی به شهرستان رامهرمز، از شرق به شهرستان گچساران، از جنوب به بندر دیلم و از غرب به بخش هندیجان محدود می شود. بهبهان در جنوب شرقی خوزستان، در 205 كیلومتری اهواز و در نزدیكی شهر تاریخی ارجان واقع شده است.بهبهان با صحراهای حاصلخیز و تپه ماهورها و ارتفاعات بلند و کوتاه و بخش های کوهستانی و جلگه ای، شهری قدیمی است که سابقه آن به دوران های عیلامی و پس از آن به دوره ساسانی می رسد. نخستین نشانه‌های حضور انساندر این دشت به هزاره ششم پیش از میلاد باز می‌گردد. شهر "ارگان" یا "ارجان" یا "ابرقباد" ، که به وسیله قباد پادشاه ساسانی برپا شده، در ده کیلومتری شهر بهبهان فعلی قرار داشته است. کشف جام برنزی "کیدین هوتران" موسوم به "جام زندگی" با 16 لایه متفاوت و نقوش داستانگویی در حفاریهای باستان شناسی در سالهای اخیر در این منطقه، سابقه این دیار را آشکارتر می سازد.مقدسی در وصف این منطقه نوشته است:"ارجان ولایتی است بس مهم، دشتی، كوهستانی و دریایی، پر از درختان نخل،انجیر و زیتون، نعمت‌های آن فراوان است". یاقوت حموی درباره ارجان می‌نویسد: "نخستین كسی كه ارجان را احداث نمود؛ قباد ابن فیروز بود، زمانی كه با رومیان جنگید دستور داد شهری در مرز فارس و خوزستان احداث كنند و آن را ابرقباد نام نهاد". پس از ویرانی ارجان، مردم آن در محل"بهو"، شهر جدید را بنا كردند. از جاذبه های تاریخی این منطقه می‌توان: آرامگاه ارجان، نقش برجسته های دوره اشكانی در تنگ سروك، حمام دوره سلجوقی، خرابه های دو پل و یك بند، خرابه های آتشكده خیرآباد وراسته بازار را نام برد.
دزفول شهر دزفول در 142 كیلومتری شمال اهواز قرار دارد. دزفول یا "دژپل" و به روایت محلی "دس بیل"، یکی از آبادترین شهرهای استان خوزستان می باشد که چه به لحاظ تاریخی و چه به لحاظ اقتصادی و کشاورزی؛ رونق و رواجشاان توجهی در این استان داراست. وجه تسمیه "دزفول" به سبب پلی ذکر شده که در این شهر با دوازده طاق وچشمه بر روی رودخانه دز به روزگار شاپور اول ساسانی بنا شده است. البته محققینی همچون "اصطخری" آنرا پل"اندامش" نیز نام نهاده اند که وجهتسمیه شهر اندیمشک کنونی را تشکیل می دهد.در قرن چهارم هجری قمری شهر دزفول به "قصر روناش" معروف بوده و"مقدسی" مورخ سرشناس از آن به نام شهر "قنطره" یعنی "پل" یاد می کند. شبکه های عالی آبیاری و به کارگیری و مهار آب در جهت تولید انرژی به زیباترین شکلی برای آسیاب کردن غذای عشایر و ساکنین منطقه در بستر رود خروشان دز در نزدیکی پل، خلاقیت های ویژه معماری این منطقه را می رساند. علاوه بر این معماران دزفولی در ساخت قلعه شوش و قلاع دیگر استان سرآمد بوده اند. دزفول به زراعت"نیل" جهت رنگ آمیزی و پرورش قلم نیشهره بوده که این فرآورده تا هند وقسطنطیه نیز صادر می شده است. این شهر برای برقراری ارتباط بین پایتخت جدید یعنی جندی شاپور و شوشتر ساخته شد و پل آن بر رودخانه دز هم اکنون نیز قابل استفاده است و مردم این شهر هنوز از آن آمد و شد می کنند.از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر می توان به محوطه های پیش از تاریخ، شهر قدیمی جندی شاپور (اولین مركز دانشگاهی ایران)، پل ساسانی (با 14 دهانه اصلی و 12 دهانه فرعی)، بافت زیبای معماری سنتی و بناهای قدیمی اشاره نمود. آسیاب های دزفول، مسجد جامع، بقعه سبز قبا، بازار قدیم شهر، مسجد لب خندق، بقعه شاه ابوالقاسم، مجموعه تاریخی شاه ركن‌الدین، بقعه محمد بن جعفر طیار، بقعه رودبند و خانه تیز نو (اداره میراث فرهنگی دزفول)؛ از جمله مناطق دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمارمی‌آیند.
دشت آزادگان شهرستان دشت آزادگان در 60 كیلومتری شمال غرب اهواز واقع شده و هم مرز كشور عراق است. این شهرستان از شمال به شوش و ایلام، ازجنوب و غرب به عراق و از شرق به اهواز متصل بوده و شامل چند تپه كم ارتفاع به اسامی تپه الله‌اكبر، میشداغ یا میشداخ و عین آسمان است.دشت آزادگان در ابتدا به "دشت میسان"یا "سهل میان" و بعد از آن به بنی طرف معروف بود. در سال 1314 خورشیدی بنا به تصویب هیات وزیران به"دشت میشان" تغییر نام یافت و در سالهای اخیر "دشت آزادگان" نام گذاری شد. ساكنان این منطقه را عشایر عرب زبان تشكیل می‌دهند. این شهرستان تا سال 1323 خورشیدی جزء شهرستان اهواز بود و بعد از آن، با پیوستن به بخش بستان به شهرستان دشت میشان ودشت آزادگان تبدیل شد.از آثار موجود در دشت آزادگان می‌توان سلطان داور، قدمگاه زین العابدین، مولا فاضل، ابراهیم خلیل، ابولفضل العباس و امیر المومنین را نام برد.
رامهرمز رامهرمز در 95 كیلومتری شرق اهواز قرار گرفته و منسوب به هرمزساسانی است. شهرستان رامهرمز در شرق استان خوزستان واقع شده؛ از شمال به باغملک، ایذه و مسجد سلیمان،از شرق به بهبهان، استان کهکیلویه وبویر احمد، از غرب به اهواز، و از جنوب به بندر ماهشهر محدود است.بررسی های باستان‌شناسی استقرار انسان در دشت رامهرمز را حداقل تا هزاره ششم پیش از میلاد مشخص نموده است. علاوه بر كشف آثاری مربوط به دوره عیلامی شواهد مربوط به شكوفایی منطقه در دوره ساسانی و اسلامی نیز یافت شده است. شهرستان رامهرمز در سال های اخیر مجددا اهمیت گذشته خود را به دست آورده و رو به توسعه و ترقی نهاده و امروزه از شهرستان‌های مهم استان خوزستان به شمار می‌رود.دهخدا در توصیف این شهر آورده است:"رامهرمز نام شهری است از بناهای هرمز پادشاه در اهواز در حوالی شوشتر و آن را رامز گویند و منسوب بدانجا را رامزی و رامی گویند و در قدیم آن را سمنگان می‌گفته‌اند".از آثار منطقه رامهرمز می توان تل گستر، تل برمی، قلعه داو دختر، قلعه عظیم یزدگرد و مختارك، سد تاریخی جره (سارو)، بقعه علمدار و قدمگاه امام رضا (ع)، باغ صمیمی، خانه امیر مجاهد و بقعه سید حسین زاهدون را نام برد.
شوشتر شهرستان شوشتر از جمله شهرهای مهم استان خوزستان به شمار می رود که در 90 كیلومتری شمال اهواز واقع شده است. شوشتر در قدیم مركز استان خوزستان بود و هم اكنون یكی از شهرهای آباد،با اهمیت و تاریخی این استان به شمار می‌رود.شوشتر هم در دوران پیش از اسلامی و هم پس از اسلام رونق فراوانی داشته و همچون دزفول به لحاظ معماری و بافت سنتی شهر و ویژگی های بومی در معماری محلی، می تواند نقش مهمی را در جلب تور گردشگری داشته باشد. بافت سنتی معماری این شهر کاملا متراکم و فشرده است و کوچه های باریک و دیوارهای بلند و گذرگاه هایتنگ که همگی با گذر از "سباط" ها به میدانچه های اصلی شهر ختم می شوند، زیبایی کم نظیری دارند. همه این گذرگاه ها با پیچ و شکستگی های مختلف ضمن آنکه چاره ای برای گریز از گرما و هدایت جریان باد به کوچه پس کوچه ها و دهلیز و خانه ها بوده، محلات مختلف شهر را با پرداختی زیبا و دلفریب به دروازه ها و مدخل های ورودی شهر مرتبط می ساخته است. شوشتربه لحاظ به کارگیری معماری آجر و آسیاب های آبی ابداعات ویژه ای را درخود دارد.قدیمترین آثار بدست آمده نشان می‌دهد كه شوشتر در زمان ساسانیان نیز وجود داشته است. در سال 260 میلادی؛ "والرین" قیصر روم، اسیر شاپوراول گردید و در مدت 7 سال اسیری به ساختن سد عظیم شادروان در نزدیك شوشتر مشغول بود. عرب‌ها، سد شادروان را از عجایب ابنیه جهان می‌شمردند. هنوز آثاری از این سد عظیم باقی مانده است.شوشتر در گویش و اصطلاحات محلی به شهر "چهل پیر" معروف است. زیرا در آن بقاع متبرکه، امامزاده ها و مساجد و تکیه های بسیار به چشم می خورد. قلعه سلاسل، بند میران، كلاه‌فرنگی، پل شادروان، بند برج عیار، آبشارهای متعدد، نهر بزرگ داریون، مسجد جامع و خانه مستوفی كه به اداره میراث فرهنگی تبدیل شده؛ از مهم‌ترین دیدنی‌های شهرستان شوشتر به شمار می‌آیند.
شوش شوش از جمله شهرهای مهم استان خوزستان است که در 118 كیلومتری شمال اهواز واقع شده است. محوطه باستانی شوش بخش بزرگی به وسعت تقریبی 400 هكتار را در بر می گیرد كه در میان دو رود كرخه و دز واقع شده است. این محوطه از اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد تا اوایل دوره اسلامی، یكی از مهم‌ترین شهرهای تاریخ بشر بوده است. در نتیجه كاوش‌های باستان‌شناسی آثار و بقایایی در آن یافت شده است كه قدمت آن را به دوران ماقبل تاریخ مرتبط می‌سازد. عیلامی‌ها اولین قومی هستند كه شوش را رونق بخشیدند. در دوران تسلط این قوم، شوش آنچنان اعتباری یافت كه به پایتختی برگزیده شد.شوش ، شوشیانا یا سوزیانا مرکز حکومت شهر عیلام بوده که بنای عظیم معبد پنج طبقه "زیگورات چغازنبیل" در نواحی این شهر هم اکنون یکی از بناهای عظیم خاور میانه است که با دیوارهای تو در تو و هزاران خشت و آجر بر تپه ای بنا شده و کتیبه های آجرین با خط میخی عیلامی قدمت این بنا را آشکار می سازد.این بنا که معبدی مذهبی برای نیایش بوده به یاد "اینشوشیناک" خدای حامی شهر شوش ساخته شده است. شهر عظیم شوش به وسیله پادشاه آشوری، "آشوربانی پال" ویران گردید تا آنکه با تلاش هخامنشیان و برپایی کاخ های زمستانی به عنوان پایتخت، بار دیگر رونق گذشته خود را به دست آورد و تا اوائل تسلط عرب همچنان رونق داشت. از سده دوم تا هفتم ه. ق. نیز دوباره رونقی نصیب این شهر گشت ولی با حمله مغولان، عظمت و شكوه آن از میان رفت.آكروپل، شهر شاهی، آپادانا، شهر پیشه وران، قلعه دمورگان، آرامگاه دانیال نبی، كاخ شائور و شهر باستانی چغازنبیل از مهم ترین دیدنی های تاریخی و باستانی شهرستان شوش به شمار می‌روند. محوطه باستانی هفت تپه حدود 15 كیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده و همان‌طور كه از نام آن پیداست از تپه های متعددی تشكیل شده است. در تاریخ آمده بین شوش و چغازنبیل مكان مقدسی وجود داشته كه احتمالا هفت تپه امروز است.
شادگان شهرستان "شادگان" در جنوب خوزستان قرار داشته و به وسیله رودخانه جراحیکه ترکیبی از دو رود "مارون" و"علاء" است و از کوهستان های"منگشت" سرچشمه گرفته، سیراب می گردد. نام قدیم شادگان ، "دراک" بوده که از ترکیب دو کلمه "دارا" و"ارک" ساخته شده است. اعراب آن را معرب كرده و "دورق" نامیدند. دورق یکی از شهرهای قدیم ایران، سابقه تاریخی طولانی داشته که به تدریج ویران شد و از میان رفت. شادگان در دوره ای از تاریخ نیز به نام"فلاحیه" نامیده شده است.ابودلف جهانگرد عرب در قرن چهارم هجری از ساختمان ها و آتشکده هایی که به دست "قباد بن دارا" پادشاه ساسانی، در شادگان ساخته شده یاد میکند. "ابن حوقل"، "اصطخری" و "یاقوت حموی" به پرده دیبا و بافته های زیبایآن شهر و همچنین وجود آب های گرم وگوگردی در آن منطقه اشاره دارند.
مردم مردم ماهشهر بیشتر از گروه های قومی مختلف عربی و لری تشکیل شده اند اما بیشتر مردم زبان فارسی می دانند و با همین زبان صحبت می کنند. بخشی نیز به عربی گفت‌وگو می‌کنند.اکثر فارسی‌زبانان مهاجر بعدی از شهرستان هندیجان و اطراف آن (گویش به زبان محلی) یا کارکنان شرکت نفت از سایر شهرهای مجاور و دیگر مناطق ایران می‌باشند که به ماهشهر آمده‌اند. [۸] بندریان از تیره کعبیان قبان عراق بودند که به خاطر طاعون ۱۱۰۶ از عثمانی به ماهشهر آمدند و پس از مدتی فارس‌زبان شدند. ساکنان مهاجر از شهرهای اطراف استان مانند کهگیلویه وبویر احمد و لرستان و شهرهای شمال استان خوزستان نظیر ایذه و هفت گل و نظایر آنها که در جستجوی کار و شغل به این شهر مهاجرت کرده اند، به لهجه بختیاری سخن می گویند. افزون بر این‌ها، به علت مجاورت این شهر با شهر هندیجان که اساسا بخشی از این شهر به شمار می رود، گویش هندیجانی مشابه با گویش بوشهری نیز در این شهر رواج دارد.این شهر به دلیل وضع طبیعی مناسب بندرگاهی و اجرای طرحهای صدور فراورده‌های نفتی پالایشگاه آبادان و همچنین نزدیکی بهبندرامام خمینی و مجتمع های پتروشیمی مجاور آن ، شهری مهاجرپذیر بوده است ، به طوری که در 1365 شمسی از 71808تن جمعیت آن ، 8ر31% متولد شهرهای دیگر، 12% متولد نقاط روستایی ، و 3% نیز اتباع غیرایرانی بودند.
صفحه 2 از 13
