بازدید از حاشیه کویر فرح پهلوی در بازدید از بیرجند نخستین سفر فرح پهلوی در سال ۱۳۴۷ بود که پس از زلزله فردوس به بازدید از شهرهای حاشیه کویر رفت. در روز ۱۶ آذر ۱۳۵۳ سمنان نخستین منزلگاه فرح پهلوی بود و سپس رهسپار صوفی آباد شد. این روستا سپاه دانش و سپاه بهداشت و سپاه ترویج و آبادانی و خانه انصاف داشت و فرح پهلوی با سپاهیان به گفتگو نشست و سپس به دیدن کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفت. مرکز رفاه خانواده و خانه های تعاونی و کارخانه نخ‌تابی سمنان هم جنین مورد بازدید قرار گرفت. آموزشگاه و نمایشگاه فولکلوریک دختران آموزشگاه روستایی آخرین برنامه آن روز بود. روز دوم به بازدید از روستای قلعه امیر رفت و سپس رهسپار دامغان شد و از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کرد . پس از نیم‌روز به شاهرود وارد شد و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کرد و شب را در میهمانسرای شهر گذراند. روز سوم جمعه ۱۸ آذر ۱۳۵۳ به بیارجمند که سی و سه قریه را بر می گرفت وارد شد. پس از نیم‌روز راهی بسطام شد و در آنجا با رییس سازمان صنایع دستی کفتگو کرد سپس رهسپار سبزوار گشت و به بازدید از شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی و مرکز شیر و خورشید سرخ و سازمان‌های رفاهی و اجتماعی سبزوار پرداخت. پس از آن از پروژه ایستا ساختن شن‌های روان که نخستین بار در سال ۱۳۴۴ در حارث آباد آغاز شده بود و پس از ۹ سال در سال ۱۳۵۳ سرزمین پهناور در حاشیه کویر را به جنگلی زیبا از درختان تنومند تاغ دیگرگون کرده بود. کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ریشه‌ای ژرف در زندگی مردم پیدا کرده بود. مرکزهای رفاه خانواده با ابتکار آرشیتکت کویری دکتر نصرالله پرنگی در زمینی به پهنه ۲۲۵۰ متر مربع ساخته شده‌بود . در روز پنجم ۲۰ آذر فرح پهلوی از سبزوار راهی کاشمر شد و از دو بیمارستان شهر و بیماران دیدن کرد و پس از خوردن ناهار به گناباد رفت واز پرورشگاه و شبانه‌روزی‌های شهر بازدید کرد. پس از دیدن ده بیدخت در این سفر از شرکت سهامی زراعی شاه آباد قائنات که در سال ۱۳۴۷ بنیان و یکی از شرکت‌های سهامی کشاورزی پیشرفته به شمار می‌آمد و هم چنین از خانه فرهنگ روستایی و مهد کودک و قالی بافی‌ها بازدید کرد. در بیرجند از باغ زرشگی که به شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی دیگرگون شده بود رفت و در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با کودکان به گفتگو نشست. هنرمندان بومی در شب با رقص‌های سوری و سه دسته و سینه‌چاک دست افشانی می کردند. در جنوب بیرجند کارخانه ذوب مس و تولید کننده‌های برق و سیستم آبرسانی و خانه سازی برای کارگران و مهندسان کان مس بهره برداری اش آغاز شده بود را فرح پهلوی بازدید کرد. فرح پهلوی نیز در این سفر به بازدید از فردوس رفت. شهر دارای دو بافت قدیم که در زلزله از بین رفته بود و بافت جدید که به وسیله سازمان نوسازی کشور بنیان شده بود، دارای ۷۷۲ خانه مدرن بود. ۵۰ میلیون تومان هزینه خانه‌سازی نوی و ضد زلزله شده بود. پس از بازدید از نوسازی شهر فرح پهلوی به مهدکودک رفت. در بخش بشرویه که پارچه برک و پشمی آن پرآوازه بود مردم و بخشدار به استقبال فرح پهلوی آمده بودند در این شهر از مرکز بهداشت که به وسیله سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی در سال ۱۳۵۱ ایجاد شده بود و زیر نظر یک سپاه بهداشت پزشک یا یک ستوان یکم اداره می شد. از فرودگاه طبس فرح پهلوی به میهمانسرای شهر رفت و در درازای روز از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در سال ۱۳۵۱ بنیان شده بود دیدن کرد. در سال ۱۳۵۷ زلزله‌ای طبس را ویران کرد که محمد رضا پهلوی و فرح پهلوی به یاری مردم شتافتند. آخرین روز سفر فرح پهلوی به بازدید از نایین و سپس از زواره گذشت.
بازدید از یزد فرح پهلوی در بازدید از بازار پارچه فردوس ۱۳۵۳ فرح پهلوی در دیدار از یزد به سازمان زنان با ۱۵۰ عضو رفت این سازمان با ایجاد ۳۵ کلاس مبارزه با بیسوادی به تلاش گسترده‌ای دست زده بود. .یزد بیش از ۵۰ دختر سپاه دانش داشت. پس از آن، به دیدار از مرکز رفاه خانواده یزد رفت که زیر سرپرستی سازمان مددکاری و خدمات اجتماعی اداره می شد و در سال ۱۳۴۱ آغاز به کار کرده بود. این مرکز بیش از ۷۰۰ کمک هزینه تحصیلی به کودکان آماده آموزش و ۱۵۰ کمک هزینه به دختران نوآموز داده بود. طرح جامع شهر یزد که به وسیله شورای عالی شهرسازی به راهی تهیه شده‌بود که نگاهبان تاریخ ایران از زمان ساسانیان و بافت کهن و فرهنگی شهر باشد و هم چنین رفاه و آسایش مردم را فراهم سازد. فرح پهلوی سپس رهسپار تفت در سی کیلومتری یزد و به آبادی کوجکی به نام فهرج شد.
بازدید از کاشان فرح پهلوی در بازدید از یاسوج ۱۲ خرداد ۱۳۵۳ سفر فرح پهلوی به کاشان با دیدار از ساختمان کاروانسرای شاه عباسی و بازار شهر آغاز شد. سپس از پلی‌کلینیک حاج سید عباس گلابچی و بانک خون کاشان که زیر سرپرستی جمعیت شیر و خورشید سرخ بود دیدن کرد. پس از نیم‌روز با صاحبان صنایع و رییس کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی کاشان، کارخانه مخمل و ابریشم‌بافی کاشان و کارخانه‌های کاموابافی دیدار و گفتگو کرد. آنان از فرح پهلوی درخواست کردند که یک مجتمع آموزش صنعتی همانند "دانشکده کار بلژیک" برای آموزش مهندس و تکنسین بنیان شود. قرار شد که بسیار تند وزارت علوم با دفتر مخصوص فرح پهلوی در اجرای این پروژه همکاری کند. فرح پهلوی از کارخانه مخمل و ابریشم کاشان نیز دیدن کرد که بیش از ۲۵۰۰ کارگر و بیش از ۱۰۰ مهندس و تکنسین در آن کار می کردند هم چنین همین شمار کارگر و مهندس و تکنسین در کارخانه‌های حریر بافی وابسته به کارخانه های مخمل و ابریشم کار می کردند. پس از آن فرح پهلوی به بازدید از شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی که ۷۳ کودک در آن جا زندگی می کردند رفت و قرار شد ساختمان مدرنی و مجهزی با هزینه یک میلیون و سیسد هزار تومان برای کودکان ساخته شود. فرح پهلوی از قمصر و باغ فین نیز دیدار کرد.
بازدید از کرمان فرح پهلوی در بازدید از کرمان بهار ۱۳۵۰ بازدید فرح پهلوی از استان کرمان با ورود به شرکت سهامی فرش آغاز شد. در کرمان بیش از هشتاد هزار کارگر قالی‌باف کار می کردند. فرح پهلوی از نمایشگاه فرش کرمان و نمایشگاه صنعت پته‌دوزی، شال‌بافی، گیوه‌دوزی، بافت پارچه‌های ابریشمی و نخی و برک و سفال‌کاری و کاشی‌های زیبا درکرمان دیدن کرد با بنیان شرکت‌های تعاونی، اجرای قوانین کارگاه‌ها، بیمه کارگران، و جلوگیری از بافتن فرش‌های نامرغوب صنعت فرش در کرمان روح تازه‌ای پیدا کرد. در این سفر فرح پهلوی در کاخ استانداری کرمان از مهندس علیرضا افضلی‌پور که هزینه بنیان دانشگاه کرمان را بر عهده گرفته بود پذیرایی کرد. فرح پهلوی در آن روز مرکز رفاه کارگران کرمان را گشود. فرح پهلوی شامگاه برای دیدن برنامه هنری یه خانه شهر کرمان و کاخ جوانان کرمان رفت و هنرمندان، موسیقی و دست افشانی (رفص) بومی را به نمایش گذاشتند. هم چنین در این سفر به پایگاه مرکزی عملیات شرکت ملی ذوب‌آهن رفت و کارشناسان ایرانی و شوروی از وی استقبال کردند. فرح پهلوی از زرند و کان‌های پابدانا، باب نیروز و مس سرچشمه دیدن کرد . سپس به سوی بم پرواز کرد و به ارک بم رفت. پس از آن به جیرفت وارد شد. هنرستان صنعتی جیرفت، شرکت تعاونی باغ داران، گشایش تصفیه‌خانه آب و تکمیل لوله‌کشی، خوابگاه هنرآموزان و کتابخانه کودک در بالای لیست برنامه آن روز بود. سپس فرح پهلوی رهسپار بافت و سیرجان شد. در بافت از آموزشگاه شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی و شیر و خورشید سرخ دیدار کرد. مردم از فرح پهلوی درخواست ساختمان سد بر روی روخانه بافت را کردند. فرح پهلوی سپس به سیرجان شهر ساسانی کهن ایران که در پیش شایگان نام داشته است وارد شد. در سیرجان بیمارستان امدادی و جراحی کوروش کبیر وابسته به جمعیت شیر و خورشید سرخ را گشود . روز بعد به سرچشمه رفت و از کان‌های مس و سیلیس و طلا و نقره بازدید کرد. روزی دیگر به روستای باغین رفت و از شرکت سهامی زراعی آن دیدن کرد. سفر دوم فرح پهلوی به کرمان در ۲۱ مهر ۱۳۵۶ بود در این سفر از جنگل‌های مصنوعی بیرون شهر که پهنه ۱۰۰ هزار هکتار داشت و پارک جنگلی که بیش از ۴۵ کیلوتر مربع را زیر پوشش فضای سبز قرار داده بود دیدن کرد. درختان جنگلی هر یک سه تا چهار متر شده بودند و بادشکن‌هایی برپا شده بود که شهر را از توفان شن نگاهداری کند. فرح پهلوی در تالار خورشید از نمایشگاه صنایع دستی کرمان دیدن کرد، در کنار آن نیز فرآورده‌های منطقه عمرانی جیرفت به نمایش گذاشته شده بود. پس از آن فرح پهلوی به دیدن دو یخچال قدیمی شهر رفت. داخل یخچال پس از بازسازی به یک تماشاخانه سنی در آمده بود. یخچال مویدی بزرگترین کوزه ساخت دست بشر است که در آن بیش از ۲۵۰ تن می توانند برنامه‌های هنری را تماشا کنند. روز سوم سفر فرح پهلوی از کرمان وارد ماهان شد. در پایان این سفر به رفسنجان رفت و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر بازدید کرد.
بازدید از اصفهان فرح پهلوی یازده بار به اسپهبان (اصفهان) سفر کرد. در یازدهمین سفر فرح پهلوی و آخرین سفر وی به اسپهبان در سال ۱۳۵۶ برای شرکت در جشن هنرهای مردمی اصفهان بود در درازای هفت شبانه روز جشن ده‌ها نمایشگاه در گوشه و کنار اصفهان بر پا شده بود . سپس فرح پهلوی دانشگاه فارابی را گشود. در این سال سومین نمایشگاه صنایع دستی ایران برپا شده بود. برنامه دیگر بازدید از آسایشگاه مسلولین، دو مهد کودک برای کودکان کارگران، یک بیمارستان، باغ و پارک کودک بود. فرح پهلوی همچنین به بازدید از کارخانه ذوب‌آهن ایران رفت در کنار ذوب آهن شهرک آریاشهر برای زندگی پنج هزار نفر با همه وسیله رفاهی یک شهر مدرن ساخته شده بود. طرح آریاشهر در کنگره بین المللی آرشیتکت‌های گیتی در برازیلیا برنده جایزه نخست شد. در کنار شهر ذوب‌آهن دریاچه مصنوعی که درآن قایقرانی می توان کرد ایجاد شده بود. هم چنین فرح پهلوی از گلشهر و نجف آباد دیدن کرد.
بازدید از استان چهار محال و بختیاری فرح پهلوی در سامان چهار محال بختیاری فرح پهلوی در سال ۱۳۵۶ از اسپهبان به شهر کرد مرکز ایل و استان چهار محال و بختیاری پرواز کرد. اهالی زانیان، اشکفته و چالشتر بر سر راه فرح پهلوی به زایشگاه بنگاه حمایت مادران و نوزادان چالشتر پایکوبی می کردند. فرح پهلوی شب نخست در شهر کرد در میهمانسرای شهر ماند و هنرمندان ایل بختیاری دست افشانی‌های (رقص) بومی ایل بختیاری رااجرا کردند و آواز سر دادند. مردها رقص چوبی کردند، دست افشانی ده نفر به ده نفر اجرا می شد و با ساز و دهل همراه بود. در شهر سامان از شرکت سهامی زراعی، کمیته ملی پیکار با بیسوادی دیدن کرد. در آن سال ۱۵۶۰۰ دختر روستایی درس می خواندند و مهارت در زمینه برق و مکانیک و کارکردن با ماشین های شخم زنی و تراکتورهای سنگین را هم می آموختند. روز دوم به دیدار مردم زلزله زده ناغان رفت و قول داد که خانه‌ها تند بازسازی و خانه های مدرن ضد زلزله ساخته شود. سپس فرح پهلوی از بروجن بازدید کرد و رهسپار لرستان شد و از خرم آباد دیدن کرد. در آنجا از مرکز پژوهش‌های جذام وابسته به جمعیت کمک به جذامیان بازدید کرد که در آن ۲۷ نفر پزشک و پرستار در آنجا کار می کردند. بیماران جذامی از روستای کوچکی به نام نورآباد در ناحیه پیشکوه می آمدند. سپس از دره الشتر و دره تنگه علیا و سراب امیر بازدید کرد. از روستای سراب امیر به اردوگاه پیشاهنگی در ده کیلومتری خرم آباد با بیش از ۲۰۰۰ تن از دانش آموزان مدرسه‌های عشایری که در یک اردوی هفت روزه تربیتی شرکت کرده بودند رفت. روز آخر با دیدار از بروجرد و نوژیان در غرب خرم آباد به پایان رسید.
بازدید از استان کهگیلویه و بویراحمد فرح پهلوی در بازدید ازروستای زلزله زده ناغان شهریور ماه ۱۳۵۶ فرح پهلوی برای بازدید از کهگیلویه و بویر احمد سرزمینی که از تاریخ ۶ دی ۱۳۵۵ استان نامیده می شد به یاسوج مرکز استان وارد شد. از سازمان‌های وعمران شهری و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کرد. سپس از درمانگاه اورژانس کودکان و اردوگاه دانش آموزان عشایری دیدن کرد. در سال ۱۳۵۶ دویست مدرسه عشایری با پنج هزار دانش آموز در منطقه وجود داشت. پس از آن برای دیدن خانه فرهنگ روستایی به تل خسرو رفت و از مهد کودک و نمایشگاه صنایع دستی دیدن کرد. نخستین سفر فرح پهلوی به این استان به میانه سال‌های چهل باز می گردد که گام‌های نخستین پیشرفت و نوسازی پایان یافته بود. چهره شهر دیگرگون شده بود و ۹۶٪ کودکان به مدرسه می رفتند. سپس از راه یاسوج یه سوی نورآباد ممسنی پرواز کرد. از سوی دفتر مخصوص برنامه ویژه برای گردآوری نامه‌های مردم برپا شده بود و در ساختمان استانداری مردم عرایض خود را به دفتر فرح پهلوی می‌دادند. شهرستان نورآباد بیش از سی هزار نوآموز و بیش از هشت هزار دانش آموز داشت. روز یکشنبه ۲۷ شهریور پس از ناهار در فرمانداری نورآباد ممسنی نشستی با نخست وزیر و وزیر راه و رییس دانشگاه پهلوی شیراز برگزار شد و کمبودها و نارسایی‌های منطقه بررسی شد. در درازای این سال‌ها ۱۸ درمانگاه روستایی و خانه بهداشت و ۵ درمانگاه شهری و یک درمانگاه و اورژانس کودکان و بیمارستان شیر و خورشید و سه مرکز بهداشت ساخته شده بود. هم چنین ۱۴ خانه فرهنگ روستایی و ۲۱۸ کلاس پیکار با بیسوادی و ۸۶۳ دبستان و دبیرستان و آموزشگاه‌های گوناگون حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای وجود داشت.
بازدید از استان فارس فرح پهلوی در بازدید از خرم آباد لرستان پانزدهمین سفر فرح پهلوی در اسفند ۱۳۵۶ به شیراز شهری که سهم شایسته‌ای از پیشرفت‌ها برده بود. دانشگاه پهلوی شیراز دومین دانشگاه بزرگ ایران با ۵۰۰۰ دانشجوی ایرانی و ۳۰۰ دانشجوی خارجی و هم چنین کارخانه‌های بزرگ کود شیمیایی، تلفن‌سازی، پارچه بافی، در نزدیکی شیراز بنیان شده بود. هشت سد بزرگ در استان فارس بر روی رودخانه ها زده شده بود. شیراز از نخستین شهرهایی بود که لوله کشی آب شد واز شبکه گازرسانی استفاده کرد. شیراز مرکز فرهنگی، هنری و جهانگردی بزرگ ایران در آمده بود. هم چنین جشن هنر شیراز یک سنت سالانه در شهر شیراز شده بود که در درازای یازده سال برگزار شد. استان فارس با تخت جمشید، مرودشت و پاسارگاد مرکز شاهنشاهی ایران و نخستین میراث فرهنگی گیتی نگاهدار فرهنگ ایران است. فرح پهلوی در این سفر نخستین کنفرانس طب سنتی را در تالار پهلوی گشود. در این سفر فرح پهلوی برای دیدار از آموزشگاه روستایی تربیت بهدار به کوار در ۶۰ کیلومتری شیراز رفت که در آن ۷۶ دختر و پسر آموزش می دیدند تا بهدار و بهورز روستای خود شوند. سپس همه با اتوبوس برای بازدید از خانه بهداشت روستایی به قریه قلعه فرنگی رفتند. در یکی از سفرها فرح پهلوی بازسازی رصدخانه ابوریحان بیرونی در شیراز که کهن‌ترین رصدخانه گیتی است را دستور داد و در سفری دیگر نزدیک ساعت سه بامداد بنای تازه رصدخانه را گشود و بدین ترتیب دانش ستاره‌شناسی بار دیگر در ایران زنده شد. فرح پهلوی در هر سفری هر جای نیمه ویران شده نیازمند به بازسازی را می دید آن را دوباره بر پا می ساخت، همانند کاروانسرای مشیر که قهوه‌خانه شد و یا باغ دلگشا که پارک عمومی و گردشگاه شد و یا باغ عفیف‌آباد که به باشگاهی دیگرگون شد. به کوشش فرح پهلوی حمام وکیل نوسازی شد و به موزه بدل شد و ارگ کریم خان به موزه صنایع دستی .
بازدید از ترکمن صحرا فرح پهلوی در بازدید از گرگان سفر فرح پهلوی به ترکمن صحرا با شهر گرگان آغاز شد. مردم، نمایندگان مردم و مردم کردکوی به استقبال آمده بودند. در گرگان فرح پهلوی نخست از تالار نمایشی فخرالدین اسعد گرگانی که پس از تالار رودکی بزرگترین تالار نمایش در ایران است دیدن کرد. سپس به دیدار از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفت. در بازگشت به اقامتگاه، فرح پهلوی اعضای انجمن شهر را به حضور پذیرفت. شهردار درباره گردشگاه ناهارخوران در ۸ کیلومتری گرگان گفت و از جانب مردم در خواست کرد که شعبه‌ای از دانشگاه فرح پهلوی در گرگان گشوده شود. روز دوم فرح پهلوی رهسپار مرکز رفاه خانواده وابسته به سازمان زنان شد. مرکز دارای کلاس‌های خیاطی، ماشین نویسی، برق و مکانیک بود. سپس فرح پهلوی به دشت گرگان که به ترکمن صحرا معروف است وارد شد. کارخانه‌های پنبه پاک کنی گرگان و دشت به ۳۵ رسیده بود با این حال منطقه به کارخانه‌های بیشتری نیاز داشت. در گرگان از مرکز سپاه دانش دختران دیدن کرد که از سال ۱۳۵۱ بیش از ۳۰۰۰ دختر سپاهی این مرکز به روستا ها فرستاده شده بودند. روز بعد فرح پهلوی از گنبد قابوس دیدن کرد و یک استادیوم ورزشی، کتابخانه شماره ۲ کانون و یک استخر شنا را گشود. نیم‌روز فرح پهلوی به شاه مزرعه در ۴۲ کیلومتری گرگان وارد شد. ناهار را در میهمانسرای مزرعه خورد و آنگاه سازمان و تجهیزات و تعمیرگاه ماشین‌های کشاورزی، انبارهای کود و سم گیاهی دیدن کرد همچنین از خانه‌های سازمانی مجتمع آموزشی شاه مزرعه دیدن کرد. سفر فرح پهلوی در میان دست‌افشانی و پایکوبی با نوای سنتی سازهای سنتی مردم ترکمن با لباس های بومی به پایان رسید
صفحه 8 از 15
