ارسالها: 14491
#721
Posted: 21 Jun 2013 20:31
اَما یه رَگ و ریشه، تو طِلا مُو شیشَه
ما از یک رگ و ریشه هستیم، (چطور) تو طلا باشی و من شیشه؟
در ازدواج فامیلی وقتی زن یا شوهر بخواهد تفاخر بیجهت بدیگری بکند، بکار میرود.
اَ دَرِه بی دَرون سیِش میا
از دره ی بی در برایش می آید. کنایه از اینکه آدم بدبختی است و پشت سرهم بدبختی برایش می آید. عکس این را هم گفته اند که آدم خوشبختی است و از همه طرف برایش مال و پول می آید.
اَ دوتا، سَرِش بِه تا
از دوتا، سرش به یکی. کنایه از اینکه در ابتدا دوتا از چیزی داشته و برای بیشتر می کوشیده ولی پسرفت داشته و از دوتای اولی یکی برایش باقی مانده است.
اَ جَوونی تا پیری، اَ پیری تا میری
از جوانی تا پیری، از پیری تا بمیری. به کنایه به کسی گفته می شود که تا آخر عمر هنوز چیزهایی را که بایستی یاد بگیرد هنوز نیاموخته است.
اَ تَشِش چی نَدیدُم، اَ دیدِش کور بوِسُّم
از آتش او (که خوراک می پخت) چیزی ندیدم، ولی از دود آن آتش کور شدم. وقتی گفته می شود که شخص انتظار خوبی و کمک از کسی دارد ولی به جای آن (به علت نزدیکییاخویشی) ضرری به هم به او رسیده است
اَ بالُو یَه بید صَد بیدِ خوَرِن اُو
از پرتو یک (درخت) بید، صد بید دیگر آب می خورند. از پرتو یک شخص با عرضه صد نفر دیگر استفاده خواهند کرد. و یا از پرتو نگاهداری یک بنیاد مفید (که بایستی مخارجی کرد تا سرپا بماند)، صدها نفر استفاده خواهند برد.
اَ بُلبُله ریبْ گِرَه
از بلبله(کوزه لوله دار) روی خودش را می گیرد. به تمسخر به زنی گفته می شود که آنقدر به دروغ خود را عفیف جلوه می دهد که حتی در برابر لوله کوزه هم صورت خود را پنهان می کند.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#722
Posted: 21 Jun 2013 20:38
اَ بیکاری، بیکار نَمبو!
= از (فرط) بیکاری، بیکار نمی شود. کنایه از کسی است که در عین حالیکه شغلی ندارد ولی آنقدر خود را مشغول می کند که او را بیکار نمی توان دید.
مُنارَه بیهیش، صد جا گیرِ کُنَه
(اگر او را) از مناره بیاندازی به صد جا گیر می کند.
به کنایه به کسی گفته میشود که در کارها بسیار کند است و تمرکز فکری هم ندارد و اگر او را بدنبال کاری فرستادی اطمینانی به انجام آن در موقع معین نباید داشت.
اَ لابُدی خِرسَ بْگوَه خالو
از ناچارای (و بی کسی) به خرس می گوید دایی. از درد لاعلاجی به خر میگه خانباجی
اَ کُت سیزَنی بْگُذَرَه، اَ دَروازِی نَم گُذَرَه
از سوراخ سوزنی میگذرد ولی از دروازه ای نمی گذرد.
اَ کُهی بِکَن، مَوَن بِجاش
تو از کوهی بکن (ولی) به جای آن مگذار. (که حتما تمام میشود، هر قدر هم بزرگ باشد)
بیشتر وقتی گفته میشود که شخص از کیسه میخورد و بالاخره هر کیسه ای هم تهی دارد.
ایسون بَرَه کُشونشَه
اکنون دوره ی بره کشان او است.
یعنی اوضاع مالی او خیلی خوب شده است و زمانی است که قادر است در مهمانی بره بکشد.
ای کَرتَلَه، ای کَپو، تُف به ای، لَعنَت به او
این سبد و آب سبد لعنت به هر دو.
اوسو که بیدش نَبیدِش، ایسو خو بارون زَد خیسنیدِش
آن زمان (که قدرتی داشت گویی) نبودش، و کاری انجام نمی داد.
اومَه مُفشَه کُنَه، تیَه شَه کَند
آمد که آب دماغش را پاک کند، چشمش را کند.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#723
Posted: 21 Jun 2013 20:45
بَعدِ سِيل رَخص آمُختَه
بعد از مجلس(عروسي) رقص آموخته است.
يعني هميشه در كارها عقب مي افتد.
بَعدِ هِزار سال گَدوهي، هَني نَنَّه شو جُمعَه كِيَه
بعد از هزار سال گدائي هنوز نمي داند شب جمعه چه موقع است.
يعني طرف بسيار كودن و احمق است.
بَد نَبيد، بَتَر بوِس؛ كور نَبيد، كَچَل بوِس
بد نبود بدتر شد، كور نبود كچل شد(دهخدا)
بَختِش اَ كُلُمبَه زَد دَر
بخت او از كوزه سر و دسته شكسته بيرون مي آمد.
به كنايه هنگامي گفته مي شود كه پس از گرفتاري زياد كار كسي درست شود. بيشتر به دختر ترشيده اي گفته مي شود كه پس از سالها انتظار عروسي كند.
شير افكن گفته است (دنگ و فنگ 96):گوئي بخت شهر شوشتر كم كم از كوزه سر و دسته شكسته بيرون آمده است. مربوط به زماني است كه وضع شوشتر از ركود بيرون آمده و اقدام به بستن سدها و طرح نيشكر ، كار در آن پيدا شد.
بَختِش هَر كُيا سيَه هَه، مين شومي سَفيدَه
بخت (آن زن) هر كجا سياه است، توي هندوانه سفيد است.
به طعنه در مورد زني گفته مي شود كه شوهر بدي دارد و گرفتار بدبختيهاي ديگري هم شده است.
بَچِه قُمات كُردِي وَندِن مين اُوشِش
بچه قنداق كرده اي در آغوش او گذاشتند.
به دختري كه شوهر نكرده چنان تهمت بزرگي زدند كه گويي حقيقتاً حامله شده ، زائيده و اكنون يك بچه قنداق شده در آغوش دارد. درمقام بي انصافي مردم در تهمت شديد زدن بكار مي رود.
بَچَم وَرُم، عَقلُم سَرُم
بچه پهلويم باشد وعقلم در سرم.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#724
Posted: 21 Jun 2013 20:49
باد در خرمن او افتاده.
يعني فرجي در كارش حاصل شده و وضع او خوب شده ا ست.
باهِندَه بِه بال، آدميزاد بِه هِمَّت
از پرنده بال زدن و از آدميزاد همت كردن انتظار است.
در مقام كسي گفته مي شود كه براي انجام كاري كه به گردن اواست بايستي تكاني بخورد واز خود همتي نشان بدهد . ويا اينكه كسي چنين عملي انجام داده است و زبان حال او را با گفتن اين مثل بيان مي كنند .
بالُو بيمار، ميا ديوار
(از بخت بد) ديوار بر سر بيمار فرو مي ريزد.
زبان حال آدم بد بخت است كه پست سر هم بد بياري دارد.
بِيَه كي تَعريف دِهَه ماشطَش
از عروس كي تعريف مي كنه مشاطه اش.
يعني تعريف از خودي قبول نيست غريبه بايد تعريف كند.
بِي اَ بووَه كور بيد، قَلاق اومَد تيَشَه كَند
عروس از (خانه) پدر كور بود، كلاغ آمد چشمش را هم در آورد.
در مقام دختر بد تركيبي گفته مي شود كه هنگام عروسي بلائي هم سرش آمده باشد و اورا بد تركيب تر كرده باشد.
بِه اي حَمزِه پُر كُردَه، قَسَم
(اشاره به قليان) به اين حمزه پر كرده قسم.
وقتي مي خواهند قسم بخورند و معصيتي نكرده باشند گفته ميشود.
بِه گوشتِش نَمرَسي، اُوشَه تَليت كُن
(اگر) به گوشت (آبگوشت) نمي رسي (نان خود را) در آبش تليت كن.
يعني اگر به چيز مهمي كه انتظار آن را داري نرسيدي چيز كمتر را درياب.
بِچِه تاس، بِچِه حَموم
برابر كدام تاس و دركدام حمام؟در مقام كاري و يا اقدامي گفته مي شود كه هيچ ارتباطي با موضوع مورد گفتگو نداشته باشد.
بِكُنَه مادَر و پِدَر، بِكَشَه رودِ بي خَبَر
بكند مادر و پدر ، بكشد فرزند بي خبر.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#725
Posted: 21 Jun 2013 20:50
بيعار با، هِزار سال عُمرِت
بيعار باش، هزار سال عمرت(مي شود)
بيگاري كُن، بيكار مَواس
كار بي مزد بكن، بهتر است كه بيكار بماني.
بيگ كور، اُو سور
بزغاله كور است و آب شور.
كنايه از نداري و بي چيزي است.
بيمار بو، بيمار دار نَبو
بيمار باش ، ولي بيمار دار نباش.
هنگامي گفته مي شود كه عزيزي سخت بيمار است و اطرافيان به خصوص خويشان نزديك ، خيلي بي تابي مي كنند و دلواپس ونگران هستند.
بي دَف كَلووَه
بدون دف (زدن و تشويق به مسخرگي خودش) ديوانه است.
بي تُو خوَشُم ني، با تُو خوَش نَدارُم
بدون تو خوش نيستم ، با تو خوش نمي گذرانم.
در مورد زن يا مردي است كه در زندگي به هم احتياج دارند و بايستي با هم زندگي كنند ولي تضاد اخلاقي هم دارند.
بوني كِه رُمهِس گَرتِليلَش يَه دَمَه
بامي كه فرو ريخت، گرد و غبار آن يك دم است.
يعني اتفاق بدي كه افتاد ناراحتيهاي او زود از بين مي روند.
بو روغَن داغِشَه كَسي نَمفَمَه
بوي روغن داغ (پلو) اورا هرگز كسي نمي فهمد.
يعني شخص بسيار گنسي است وحتي يك مهماني به كسي نداده است
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#726
Posted: 21 Jun 2013 20:51
پِرچَ خوهيدَه و اوُسارَه بُريدَه
طناب اليافي را جويده و افسار را بريده است.
كنايه از كسي است كه سالها در قيد و بند بوده واّزاد شده است. بعضي اوقات كنايه ازمردن هم هست ،يعني از قيد و بند تن اّزاد شده است.
پِي زَبون خوَش مارَ اَ سولا كَش
با زبان خوش مار را از سوراخ بيرون بكش.
زبان خوش مار را از سوراخ بيرون مي كشد (دهخدا ـ892(
پِي بَندِ پيسنيدَش مَرو چَه
با بند پوسيده اش به چاه نرو.
يعني اعتمادي به سخنان او نيست و كارش حساب ندارد . به قول او اطمينان نكن.
پِي كاردِ كُلي خُشَه نَمكُشَه
با كارد كندي هم خودش را نمي كشد.
در مورد كسي گفته مي شود كه چيزي بارش نيست ولي ادعاي زيادي دارد.
پِلكِش پينَه بوِسّ
پلكه اش (رشته هاي نخ) او پينه شد.
كارش و زحماتش به هدر رفت. «پلكش پيك بوس» هم گفته شده يعني رشته نخ او پوك شد ، كه همان معني است.مانند اين مثل فارسي است: هر چه رشته بود پنبه شد.
پَر خوَرِ مِنجي خُوس
گوشه بخور ودر ميان بخواب.
يعني كسي كه در گوشه بالاي سفره مي نشيند تا بهترين خوراك را بخورد ، وهنگام خواب در وسط اتاق مي خوابد تا در شب لگد مال نشود . به كنايه به اشخاص با هوش و زرنگ گفته مي شود كه هميشه از بهترين موقعيت ها استفاده مي كنند.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#727
Posted: 21 Jun 2013 20:53
پَر قَلاقَ وَر قَلاق نَمكَنِن
پر هاي كلاغ را نزد كلاغ ديگر نمي كنند.
يعني بدي كسي را نزد رفيقش را نبايد گفت.
پَخشَه پاشَه راس كُرد گُف: "مُنَه هَم نَعل كُنيت"
مگس پايش را بلند كرد و گفت «مرا هم نعل كنيد».
اشترها را نعل مي كردند كبك هم پايش را بلند كرد (سهيلي(
پَخشَه مين دونشِه ميرَه
مگس توي دهانش مي ميرد.
يعني بسيار بي عرضه است.
پَخشَنَه اَ قَد ديوار نَعلِ كُنَه
مگس را بر روي ديوار نعل مي كند
كنايه از اينكه زرنگ باريك بين و موقع شناس است.
پيشِت بَندَه، پُشتِت خَندَه
در پيش (رويت) تعريف ميكند.
در پشت (سرت) خنده و مسخره.اين صفت دوروئي (يا چند روئي) را مي رساند و گويند كه از زمان مغول در ايران بيشتر شده است . ولي بايد ريشه قديمي تر داشته باشد.
پيش هَزا، مارِ گَزا، زون بوَه، خوب نَمبوَه
نا پسري (مانند) مار گزنده است، زن پدر (هرگز) خوب نمي شود.
پيتِ بيخودي بْكَنَه
پيچ بي خودي (دارد) مي زند.
كنايه از اين است كه تقلاي بيخودي مي كند كارش از پيش نخواهد برد.
پياز اَ سَر گَندَبْ بو(گَندَه ببو(
پياز از سرگنده مي گردد.
ماهي از سر گنده گردد ني از دم (دهخدا(
پيلِ خونَه و زونَه نَه، خدا بْرَسونَه
پول خانه (خريدن يا ساختن) و زن گرفتن را خدا مي رساند.
پيل سَر پيل مِرَه، پَخشَه سَر تيه كور
پول روي پول مي رود ، و مگس روي چشم كور.
يعني در روش سرمايه داري مطلق و بدون كنترل پولدار ، پولدار تر مي شود و گدا، گدا تر.
پوزِش نَمخارهَه
پوزش نمي خارد.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#728
Posted: 21 Jun 2013 20:55
تا سِنگي مين گي نَبيهي، اَزِت نَمفيچِهَه
تا سنگي توي گه نياندازي به تو نمي پاشد.
بيشتر هشداري است كه سر به سر اشخاص بي عفت و دهن دريده نگذارند.
تا خَري اَ شيراز نَزارنَه، نَمهِلِنِش
تا خري از شيراز زار زار نكند ، او را رها نمي كنند.
يعني انجام كاري تعليق به محال شده و هرگز عملي نخواهد شد . در مقياس مسا فت شهرها در قديم چون شيراز خيلي دور بود ، اين مثل به كار مي رفت. همچنين براي اينكه بچه ها را از خرچنگ بترسانند ، اين مثل را مي گفتنند كه اگر در
رودخانه خرچنگ گرفت ديگر رها نمي كند .
تا جاهِلَه يارِ گِرَه، پير كه بوِس فالِ گِرَه
تا جوان است، يار مي گيرد، پير كه شد فال مي گيرد.
تا جَوونَه خُ مَسَه، پير كه بوِس اِشكَسَه، پَه كِي خُدانَه پِرَسَه؟
تا جوان است كه مست است.
پير كه شد شكسته است ، پس كي خدا را مي پرستد؟
تا اِنار كُنارِ گِرَه، خَرزَلَّه بَليت
تا (درخت) انار (ميوه) كنار بدهد، و خرزهره بلوط بدهد.
در مورد كاري گفته مي شود كه انجام نخواهد گرفت.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#729
Posted: 21 Jun 2013 20:57
تا اُووا پَچ گِرِن
تا آبها ته نشين و صاف بشوند
يعني وقت مناسب بايستي پيش آيد. تا آبها از آسياب بيفتند (سهيلي)
تا ايسو خُوشِه خوَرد، ايسو نومبِه خَجولَك خُهارشَه
تا كنون نوبت(خورد و برد) خودش بود، از اين به بعد نوبت خوردن خواهر اوست.
در مقام كسي گفته مي شود كه مال مردم را خودش خورده است وقتي دستش از چپاول كنده شد يكي از خويشانش را به آن كار گماشته است.
تا گُفتَه نَكوزَريُم، كُفتِنشَه
بگويد كه من ته مانده خرمن نيستم، او را كوبيده اند.
در بسياري از رژيم ها مصداق دارد. زدن، كوبيدن (و حتي كشتن) فوري انجام مي گيرد و چه بسا كه تحقيقات بعدي بيگناهي متهم را ثابت كند، كه ديگر دير شده است.
تِرازين شَرم نَمكُنَه
ترازو شرم نمي كند (و راست مي گويد.(
وقتي گفته مي شود كه دو نفر بر سر وزن جنسي اختلاف دارند و ترازو را حكم قرار مي دهند.
تِراتِ گُروَه تا دَمِ كَه دونَه
تاخت كردن گربه تا نزديكي كاهدان است.
اين مثل را وقتي مي گويند كه شخص مورد نظر قدرت محدودي دارد وتند روي وتقلاي او زود فروكش مي كند . تقريباَ مانند « اسب تازي دو تك رود بشتاب » است .(سابق كه خانه كاهدان داشت ، اين جاي مخفي ، محلي براي جفت گيري گربه ها بود. گربه نر تا نزديك كاهدان تاخت مي كرد و بعد از نيرو مي افتاد(
تُخمَ كُلّو كُرَكَه، تُخمِ كُرَك مَش دِرَكَه
تخم ملخ كرك (ملخ هاي كوچك است) و تخم آنها مشدرك.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
ارسالها: 14491
#730
Posted: 21 Jun 2013 21:01
تُمبَكِش زيرِ چِلِش، داغِ تَليتا بِدِلِش
تنبكش زير بغل (در حالي كه) داغ خوراك به دل داشت(او را بيرون كردند).
مانند كسي كه زحمتي كشيده ولي اجر و پاداشي را كه بايستي به او بدهند نگرفته است.
جُو خُوشَه كُردَه، ايسون نومبِه خَجولَك خُهارشَه
جاي خودش را كرده است، حالا نوبت خواهرش خجولك است.
به اشخاص پر رو و متجاوز گفته مي شود.
تُمبون به پاش تَنگ بوِس، جِس
تنبان به پاي او تنگ شد و جست(فرار كرد.(
يعني عرصه بر او تنگ شد و جاي او را خالي كرد.
تَشتول به تَشتي گُف؛ ريت سيَه
روغن داغ كن به ديگ گفت، رويت سياه.
كسي كه خودش گناهي كرده به ديگري كه تقصيري كرده، بدون حق سرزنش مي كند.
تَشَه ري اُو بْگُلنَه
آتش را روي آب روشن مي كند.
يعني بسيار با هوش است.
تَرَّه به تيلَكشِه بَرَه، بُنگون به لوپَش
)مرغوبيت) تره بسته به تولك آنست، و بادنجان به بوته اش.
تَرَّه به قفاش نَمزَنِن
)حتي) تره به قفايش نمي زنند.
آشفته سریم !
شانه‌ی دوست کجاست ؟
صفحه 73 از 75