ارسالها: 3525
#191
Posted: 18 Oct 2013 11:02
بیوگرافی شامی کرماشانی شاعر بزرگ کورد
"شاهمۆراد" (شامی کرماشانی)کۆر مه رحوومه یل "خۆدامۆراد" و "فانووس" له سال 1296 هجری شه مسی (کووچی هه تاوی) له کرماشان وه داڵگ بی. وه قه وڵ خوه ی وه ختی چوار ساڵی بی وه نه خوه شی ئاوڵه(آبله) کوور بی و داڵگ و باوگیشی هه ر له مناڵی له ده س داس.
هه یکه ڵ گه وراو ده س و په نجه یه یل پان و قه وی داشت که نشانه ی ئه نجام کاره یل سه خت بی، چوون له نه بوین باوگ و کووری چاوی له به رابه ر ره نج و سه ختی رووژگار قه د راسه و کرد و ئه رای ئییه که سه ربار کوومه لگای(جامعه)نه ود ناچار بی کار بکه ی وه له ماڵ "حاج ئه مان ا... مۆعته زدی" پیای ناودار و سه رشناس که له خاسی و ساده گی وه ناو بانگ بی وه له گه ورایه یل خاندان خوه ی وه حساو هاتیا مه شغوول وه کار بی .وه قه ول خوه ی رووژانه دۆ هزار که ره ت تۆلۆمبه(تلمبه)دیاد تا له چالئاو ناو حه یات ، تانکر و حه وز ئاو که ئه رای مه سره ف و خواردن ماڵ بی پڕه و بوود.
شاهمۆراد دی جوور هه سن(فولاد)ئاودیده بی ، هه ر وه خت له ئه و پیا (حاج ئه مان ا...) قسه
هاتیاده وه سه ت وه خاسی ناوی بردیاو ئه رای گه ورایه یل مه حه ل جوور مه رحووم"مۆ حه مه د خان چه نانی" ره حمه ت کل کردیاد.
شاهمۆراد زاده ی ره نج و زه حمه ت بی وه له تایبه تمه ندیه یل(خصوصيات) مه ردم کوومه ڵگای له بان تا خوار ئاگادار بی،له که له مات ،مه سه له یل و جۆکه یل کووچه و مه حه ل و قاوه خانه بگری تا بره سیده
دکۆراسیۆن و ئارایش ماڵه گان ،تا خوه ندن فکر ته به قه ی مۆره فه هۆ پویلدار کوومه ڵگاگه ی وه خاسی ئاگادار بی که له ناو ئه شعاری وه رووشنی دیاره، هه ر چه ن سه واد خوه ندن نه یاشت وه نابینا بی وه لی ته شبیهات، ئستعارات،تیره و تانه،وه سف و شه رح مۆشکلات کوومه ڵگا له ناو ئاساری باعس بوود که ئنسان ئه ڕای سه خت بوود قه بوول بکه ی که "شامی" نابینا بییه.
شامی له ئه وه ڵ جوانی له ژیر سایه و مۆحه به ت که سه یل خاوه ن مه دره ک و خاوه ن ناو جوور مه رحووم "شمسالعلما"،"آقا شمسالدين آل آقا" توێنست له مه جالس ئه وان وه گه رد شاهکاره یل "خه یام"،"سه عدی"وه "حافز" ئاشنا بوود ، له کووچه و بازاریش که خوه ندن ئه شعار کوردی ره سم بی ، له مه جمووع ئه ی دۆ ده لیله باعس بی که ئحساس و ئه فکار ناو ده روونی بایده کۆڵ که ته مامه ن ره نگ ئجتماعی داشت و جوور زه ره بین(ذه ره بین) ژیان و زندگی مه ردم ره نج کیش کوومه ڵگا وه گه رد ته به قه ی مۆره فه و پویلدار خسته ژیر نه قد و جوور یه ی نه قاش ماهێر له ناو تابڵۆه یل عام په سه ند خوه ی وه زووان شێعر به یانی کرد.
هیچوه خت مه دح یا ستایش خان یا حاکم و فه رمانڕه وا له"شامی" نه شنه فتیمنه ، که سه یڵ فره یگ بینه که له ئه ده بیات خاوه ن ناو بینه و هه ر ئییه که ئیجوور که سه یڵه مۆحه به ت کردنه سه پییان به شیگ یا چه ن به ش له دیوانه گه یان تایبه ت(مختص)وه مه دح و ستایش ئی خان و خاندانه یڵه کردنه وه تایبه ت (به ويژه)له ناو شاعره یڵ مه حه لی که فره تر له ی رییه زندگی کردیان وه لی شاعر ئیمه وه ی ده ڵیڵه که ده س فره بانی له مه دح و هه جا و ته نز(طنز) داشت وه گه رد ئه و گشته که م و کاستی زندگییه هیچوه خت حازر نه وی که ئه رای ئی خان و خاندانه یڵه مه داحی بکه ی یا لا ناو شێعره گانی له لییان جانبداری بکه ی . ته نیا وه راستی و دۆرۆستی وه خدمه ت وه کوومه ڵگای(جامعه) ته وه جۆ کردیاد.
سه بک شێعر شامی له ئه ده بیات یه کی له تازه ترین و نووترین سه بکه یله و له راستی بایه د له ی به شه له زووان کوردی ئه و وه خاوه ن ئی سه بکه بزانیم چوون له ناو شاعره یڵ وه رجه شامی ئی سه بکه وجوود نه یاشت .
هه ر چه ن ئیمه له ئه ده بیات مه حه لی خوه مان سه بک مۆدێرن نه یاشتیمنه وه ئیرنه یش (هنوز) که سانی هه ن که زه وق شاعری دیرن هه ر ئییه که یه ی که م وه گه رد ئه ده بیات غه رب ئاشنا بوون تووان وه هه ر به دبه ختی که بییه قه یری (مقداری) له و که له مات و جۆمه لاته له ناو شێعره گانیان وه کار بووه ن که باعس بوود شێعره گه یان ته مامه ن هه ڵه و گه ردیدۆ ئساڵه ت (اصالت)خوه ی له ده س بییه ید وه لی شامی توێنست وه بی هیچ ئمکانات ئمرووژی وه بی هیچ ئاگاهی له سه بک و سه رف و نه حو(صرف و نحو) وه...خوه ی بکه یده خاوه ن سه بکی که ئمروو وه پی ئویشن سه بک ساده که له تایبه تمه ندییه یل(خصوصيات)ئی سه بکه نزیک کردن و هه ماهه نگ کردن شێعره؛ وه قسه کردن عادی و رووژانه ی مه ردم وه ی مه رجه که دووری بکه ی له قسه یل ناشیرین مه گه ر له شوینه یلی که شاعر وه عه مد یا قه سد(قصد)ئی کاره بکه ی که شێعره یڵ شامی گشت ئی تایبه تمه ندییه یله بی هیچ خه تایی ره عایه ت کردییه، وه جاڵبتر ئییه سه که تایبه تمه ندی بیشتر مه کته به یل هۆنه ری و ئه ده بی ئۆرووپا توێنیم له ناو ئاساری وه رووشنی بوینیم. ئه رای نموونه سه بک رۆمانتیک هه ر چه ن وه ناو مه کته ب شناسنه ی و مه عنای جووراوجوور له لی که ن و ئه یره جای به حسی(بحثی) نییه.
ولم كه
شرف كشياد و وژدان جوانمرگ بي
و بي وژداني حيرانم ولم كه
وارواي شرف سوگند دائم
ملول مرگ وژدانم ولم كه
نگرت كس دعوتم،خوم بیم مهمان
و كار خوم پشیمانم ولم كه
ولم كه تا نوی كس پی و دردم
دوسه روزی كه مهمانم ولم كه
ولم كی یا نكی رحمی و حالم
تنم گردیده زندانم ولم كه
هه میشه ئی قسه خستیاده یادم که ئه گه ر چه شامی له زاراوه ی مه حه لی مۆ خه فه ف شاهمۆراده وه لی ئه رای ناو شاعری من که له مه ی مۆناسبیگه هه رچه ن من وه مۆشتاقیش ناودارم وه لی شامی وه ما عنای مه نسووب وه زه مان شامه و وه تیا:
تاریکی هه میشه یی من نیشان ده ی وه ئه گه ر چشتی ده رباره ی من نویسای ئی قسه ی منه حه تمه ن وه مه ردم بویش.
شامی له دۆوم رووژ ئازه ر مان سال 1363 له 67 ساله گی و له شوین یه ی نه خوه شی دریژ مۆده ت له ناومان چی و له باخ فرده وس شاره گه مان کرماشان وه خاک سپاردنه ی .
وه قه ول شامی خوه ی:
من اگر اهل وفايابي وفا بودم گذشت
مدتي مهمان در اين محنت سرا بودم گذشت
زاغ بودم در چمن يا بلبل افسرده حال
در گلستان جهان گل يا گياه بودم گذشت
ویرایش شده توسط: nisha2552
صفحه 20 از 103